De rol van mannen in de strijd tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag

WITTE CISGENDER MAN

Seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt al jaren aangekaart door vrouwen en organisaties als Amnesty International. Toch komt er pas wijdverspreide aandacht voor dit onderwerp wanneer Tim Hofman, een witte man, zich erover uitspreekt. "Hoe moeilijk het ook is om toe te geven, mensen nemen iets makkelijker aan van een witte cisgender man dan van welke vrouw dan ook", vertelt Marie Lotte. "Tim Hofman heeft met zijn hele redactie van BOOS natuurlijk ontzettend goed werk geleverd, dus niets tegen hem, maar het is wel typisch dat er nu opeens wel naar de verhalen van vrouwen wordt geluisterd." Nydia voegt daaraan toe dat er ook andere factoren kunnen zijn waarom er nu ineens veel aandacht voor het onderwerp is. "Het helpt natuurlijk ook dat het over beroemde mensen gaat".

WANTROUWEN SLACHTOFFERS

John de Mol reageerde op de aantijgingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag door te zeggen dat slachtoffers zich moeten uitspreken. "Volgens zijn reactie moeten slachtoffers dus iets doen om deze situatie te veranderen. Daarbij gaat hij compleet voorbij aan het feit dat zonder daders er helemaal geen slachtoffers bestaan", aldus Nydia. Daarnaast is het nog steeds niet altijd even makkelijk voor vrouwen om aangifte te doen wanneer hen iets overkomt. "Andre de Zutter deed onderzoek naar valse aangiftes van verkrachting en hij hoorde in een informeel gesprek dat de politie er vanuit gaat dat tachtig procent van die aangiftes vals is. In werkelijkheid is dat maar bij vijf tot tien procent van de aangiftes het geval. Dat toont aan met hoeveel wantrouwen slachtoffers behandeld worden", aldus Nydia.

"Wat ook lastig is met grensoverschrijdend gedrag, is dat er vaak niet voldoende bewijs is voor de rechter om iemand te veroordelen", vult Marie Lotte aan. "Als slachtoffers konden bewijzen wat ze is overkomen, hadden ze veel meer grip. Nu wordt steeds de vraag gesteld: doet ze het niet voor het geld of voor de aandacht?" Dat blijft terugkomen bij dit soort zaken, merkt ze op, en daar moeten we ook iets mee als samenleving. "De rechter kan een dader niet veroordelen zonder bewijs. We moeten er als maatschappij dus anders mee omgaan om te zorgen dat het niet weer gebeurt."

HET PATRIARCHAAT

Daniël legt uit dat wat er onder meer gebeurt bij The Voice een symptoom is van een groter systeem: het patriarchaat. "In dit mannen-dominante systeem word je als man opgevoed op een manier waardoor je denkt dat de wereld om je heen jouw eigendom is. Als man kun je doen wat je wilt, want je kunt alles naar jouw hand zetten. En daardoor ga je ook op die manier naar vrouwen kijken", legt Daniël uit. Juist die manier van denken over vrouwen maakt dat vrouwen vaker slachtoffer worden van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

‘BARE MINIMUM’

"Hoewel ik zelf queer ben en de situatie daarom misschien anders zie en verwoord, ben ik net als Daniël een cisgender man en dus onderdeel van het probleem", legt Rocher uit. Daarom nemen Daniël en Rocher liever niet te veel ruimte in bij gesprekken over de ervaringen van vrouwen, maar gaan ze liever in gesprek met andere mannen over hun rol in deze situatie. Wanneer ik aangeef dat ik het goed vind dat ze zich hiervoor inzetten, krijg ik een snel antwoord van Rocher: "Wat mij betreft is dit de 'bare minimum' die wij als mannen mogen vertonen. Daar hoef je ons niet voor te belonen."

"IK ZOU HAAR WEL DOEN"

Marie Lotte denkt dat mannen een belangrijke rol kunnen spelen als het gaat om het veranderen van de vrouwonvriendelijke cultuur in Nederland. "Het is belangrijk dat mannen elkaar aanspreken. Niet alleen bij aanranding of verkrachting, maar ook bij ongepaste seksuele grappen of opmerkingen. Dat je je collega aanspreekt wanneer hij zegt: 'Die meid van financiën zou ik wel doen'." Vrouwen worden op die manier continu geobjectificeerd en als lustobject afgeschilderd, vertelt Marie Lotte. Nydia voegt daaraan toe dat het belangrijk is om je vrienden geen 'flirt' of 'womanizer' te noemen wanneer ze duidelijk seksueel grensoverschrijdend gedrag vertonen. "Dat is wat Ronald Molendijk, een vriend van Jeroen Rietbergen, ook deed. Hij zei dat Jeroen altijd al een flirt zou zijn geweest. Daarmee bagatelliseer je het probleem en mis je het onderscheid tussen grensoverschrijdend gedrag en flirten."

GLIJDENDE SCHAAL

Marie Lotte zegt dat mensen het nooit fijn vinden om aangesproken te worden op hun gedrag. "Dat zie je ook als je zegt dat iets racistisch is. Veel mensen reageren dan meteen door te roepen dat ze geen racist zijn, in plaats van te luisteren naar wat er gezegd wordt. Dat lijkt moeilijk voor veel mensen." Nydia denkt daarnaast dat het lastig is voor sommige mensen om te accepteren dat een hand op de bil en een verkrachting allebei onderdeel is van een soort glijdende schaal. "Het is vaak lastig omdat mensen gelijk in de verdediging schieten. Want nee, het is misschien niet zo erg als je het vergelijkt met een verkrachting, maar je mag wel inzien dat het dus onderdeel is van dezelfde glijdende schaal. Als maatschappij vinden we het blijkbaar normaal dat vrouwen als een soort object worden gezien."

VREEMDE MAN IN DE BOSJES

Zelfs slachtoffers vinden het soms moeilijk om te begrijpen wat hen precies is overkomen. "Een schrijnend voorbeeld daarvan is dat een van de slachtoffers in de BOOS-aflevering vroeg: 'Mag ik het eigenlijk wel verkrachting noemen?' Dat komt doordat we een bepaald idee hebben van verkrachting. Dat we van de fiets worden gesleurd door een vreemde man die uit de bosjes springt", vertelt Nydia. En dat is natuurlijk niet hoe de meeste verkrachtingen gaan. Vaker gebeurt het in de relationele sfeer, door iemand die je al kent.

CONSENT

Bij mannen én vrouwen blijkt er soms dus toch onduidelijkheid te bestaan over waar de grens ligt. Zo vertelt Daniël dat hij tot een paar jaar geleden niet precies wist wat wederzijdse toestemming, oftewel consent, echt inhield. "Als tiener ben ik natuurlijk opgegroeid met het idee dat seks vrijwillig moet zijn, maar het expliciet vragen van toestemming was voor mij nooit echt een ding. Ik dacht dat je het wel kon afleiden uit lichamelijke gedragingen. Dus hoewel ik toen naar mijn eigen gevoel nooit iets heb gedaan zonder wederzijdse toestemming, kan ik dat eigenlijk niet weten omdat ik daar nooit op die manier op heb gelet en het nooit heb gevraagd."

"CHICK GEREGELD"

Bovendien gaat consent niet alleen over seks, maar over alles wat met grenzen te maken heeft. Zo vertelt Daniël over een situatie die vaak voorkomt tijdens het uitgaan. "Wanneer je een vrouw aanspreekt in de club en zij geeft aan geen interesse te hebben, zou je meteen moeten stoppen. Maar er heerst een idee onder mannen dat we ervoor moeten zorgen dat ze wél interesse gaat krijgen. En als het dan lukt, krijg je een schouderklopje van je vrienden omdat je zogenaamd een chick hebt geregeld. Terwijl dat soort gedrag eigenlijk helemaal niet oké is." Volgens Rocher begint die vrouwonvriendelijke opvoeding al heel vroeg. "Denk maar aan meisjes plagen, kusjes vragen. Als kind leer je al heel vroeg dat geweld en affectie met elkaar samen zouden kunnen gaan. Maar dat is natuurlijk niet zo."

SCHAAMTE

Daniël denkt dat mannen het woord 'nee' niet goed snappen, omdat ze er simpelweg niet aan gewend zijn. "Over het algemeen krijgen mannen gewoon wat ze willen, want de wereld is ingericht ten dienste van de man. Dus het idee dat iemand 'nee' tegen je zegt, gaat in tegen de manier waarop je bent opgevoed in deze maatschappij." Zo ziet Daniël nu jaren later in dat hij niet altijd even aardig is geweest tegen vrouwen. "In een ver verleden heeft iemand me wel eens geappt om te zeggen dat ze niet langs wil komen, en ik zei vervolgens: 'Jawel, dat wil je wel'. Dat kan natuurlijk echt niet. Nu denk ik: Jezus, wat een zak was ik. Je gaat je schamen voor het gedrag dat je hebt vertoond in het verleden." En met die schaamte kun je volgens Daniël twee dingen doen: je kunt blijven hangen in die schaamte of je kunt nadenken over wat je eraan gaat doen. Dat was voor hem de reden om de podcast Nee Man! te starten om met andere mannen over deze onderwerpen in gesprek te gaan.

"MANNEN KUNNEN OOK SLACHTOFFER ZIJN"

We moeten dus iets doen aan de mannen-dominante wereld en daarom is het fijn dat er nu meer gesproken wordt over waar vrouwen allemaal mee moeten dealen, bijvoorbeeld met seksueel geweld. Helaas zijn er ook mannen die staan te popelen om het gesprek over het seksueel misbruik van vrouwen te verstoren met statements over hoe mannen ook slachtoffer kunnen worden van verkrachting. Hoewel dat natuurlijk waar is, vraag je je als vrouw af waarom misbruik van mannen pas ter sprake komt op het moment dat vrouwen aandacht vragen voor hun struggles.

NIET ALLE MANNEN?

Daarnaast steekt een ander fenomeen de kop op: de #NotAllMen-mannen die het heel duidelijk willen maken dat niet alle mannen zich schuldig maken aan grensoverschrijdend gedrag. Rocher en Daniël ergeren zich aan dat gedrag. "In de praktijk gaat het inderdaad niet om alle mannen, maar wel alle vrouwen hebben last van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bovendien zijn er zoveel mannen die zich er schuldig aan maken, dat het logisch is dat de meeste vrouwen alle mannen wantrouwen", aldus Rocher.

VROUWENHAAT VS MANNENHAAT

Daniël voegt daaraan toe dat er een belangrijk verschil is tussen de vrouwenhaat die we aankaarten en de 'mannenhaat' waar sommige #NotAllMen-mannen nu voor vrezen. "Vrouwenhaat leidt tot seksueel geweld, femicide, een loonkloof en een orgasmekloof. Dat zijn allerlei soorten maatschappelijke ongelijkheden die door vrouwenhaat veroorzaakt worden." En hoewel de strijd tegen grensoverschrijdend gedrag niets met mannenhaat te maken heeft, is het wel belangrijk om te beseffen: "Mannenhaat heeft geen maatschappelijke gevolgen", aldus Daniël. Los van een belediging en een aangetast ego ondervindt een man over het algemeen dus geen discriminatie ten gevolge van iemands mannenhaat.

Rocher vult Daniëls verhaal aan met een vergelijking: "Ik zie vrouwenhaat en mannenhaat als vlammetjes. Vrouwenhaat is een vlammetje dat wordt aangestoken bij een tankstation. Het vlammetje blaast het tankstation op. Dat staat symbool voor alle discriminatie die voortvloeit uit vrouwenhaat. Mannenhaat moet je zien als het vlammetje van je aansteker wanneer je buiten staat en het regent, die wordt meteen na het aansteken gedoofd. De ene haat is niet gelijkwaardig aan de ander."

"HET ZOU JE EIGEN ZUS, MOEDER OF DOCHTER MAAR ZIJN"

Hoewel veel mannen helaas erg stil bleven deze week, spraken anderen zich uit door statements te posten als: 'Het zou je zus, moeder of dochter maar zijn'. Hoe goedbedoeld dat soort statements ook zijn, de vrouwen van DAMN, HONEY vinden het jammer dat het bestaansrecht van vrouwen gerelateerd is aan een man. "In dat geval is het dus niet erg dat het een vrouw overkomt, tenzij het een vrouw is die dichtbij je staat. Die gedachtegang laat al zien dat vrouwen als minderwaardig worden gezien, want het zou al verschrikkelijk moeten zijn als een willekeurige vrouw seksueel geweld meemaakt. Het is gewoon een mens, dus respecteer haar."

GELOOF SLACHTOFFERS

Volgens Marie Lotte moeten mannen luisteren naar de verhalen van slachtoffers en die serieus nemen. Helaas kunnen vrouwen nog niet altijd rekenen op begrip en steun. "Stel, je zou in je vriendengroep zeggen dat Henk uit diezelfde vriendengroep iets ongepast bij je heeft gedaan, dan kan je bijna verwachten dat er wordt gezegd dat Henk dat nooit zou doen. Want hij is zo'n leuke en sociale jongen, dus je moet het je wel hebben verbeeld." Dat is een klassiek voorbeeld van victim blaming die plaatsvindt nadat slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag hun ervaringen delen.

CHECK MET JE 'PAST RELATIONSHIPS'

Wat mannen nog meer kunnen doen in de strijd tegen vrouwonvriendelijkheid? Daniël en Rocher roepen andere mannen op om te reflecteren op de relaties of scharrels die ze in het verleden hebben gehad. "Vraag eens aan de vrouwen waarmee je bent geweest hoe zij jullie tijd hebben ervaren. Geef bij die vraag ook de disclaimer dat ze zich vrij mogen voelen om geen antwoord te geven. Je vraagt ten slotte een vrouw om emotioneel arbeid voor je te verrichten."

EXCUSES?

Nydia denkt dat het belangrijk is dat mannen zich niet aangevallen voelen wanneer hun vrienden of zijzelf aangesproken worden op ongepast gedrag. "Luister en neem het serieus. Misschien heeft iemand wel een punt en heb je een keer een fout gemaakt in je leven. Dan is het toch niet zo erg dat je daar nu je excuses voor moet aanbieden?"

Daarnaast moeten mannen elkaar verantwoordelijk houden voor elkaars gedrag. Daniël benoemt dat het niet altijd even makkelijk is om er wat van te zeggen wanneer een andere man zich ongepast gedraagt tegen een vrouw, omdat je soms minder leuke reacties krijgt. "Maar dat is geen reden om het niet te doen." Ook vindt Daniël dat mannen met elkaar in gesprek moeten gaan over hun mannelijkheid. "Eigenlijk moet je voor jezelf bedenken: hoeveel van de man die ik nu ben is de man die ik eigenlijk wil zijn? Hoeveel is bepaald door hoe ik zelf wil zijn en hoeveel is bepaald door wat me vanuit de samenleving is opgelegd?"

- In FunX Beseft bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -