Broadcast Magazine: Analyse over het succes van FunX en de komst van Urban Radio

Grotestadsradio, plots is het ook in Nederland een begrip. Urban Radio. Voor stedelijke jongeren, blank, allochtoon, zwart, whatever. Met wel veel zwarte muziek, zoals hiphop, rap en R&B. Aangevuld met wat onze gekleurde inwoners nog meer leuk vinden. Turkpop, Salsa, Arab, African, reggae, latin. Muziekstijlen die amper tot niet te horen zijn op de vele algemene popzenders.

Maar waar zo’n anderhalf miljoen jongeren wel behoefte aan hebben. Waarom is daar niet eerder wat voor gedaan? En waarom zijn er nu twee publieke omroepinitiatieven en geen commerciële pogingen? En gaan die twee zenders naast elkaar bestaan, met elkaar samenwerken of elkaar in de weg lopen?

Nederland kende al een paar jaar een urban station, Colorful Radio. De obscure kabelzender van Erik de Vlieger zond veel urban en gekleurde muziek uit en mikte op een multiculturele luisterschare. Toen in mei 2003 Colorful geen FM-stek kon veroveren bij de frequentieverdeling, was de zender gedoemd op de kabel een stille dood te sterven. Inmiddels is het kabelpakket opgekocht door Publieke Omroep (PO) daar in september Urban Radio (werknaam) wil beginnen. Daarover later meer. Tot slot hebben we FunX. Hoewel de zender niet geassocieerd wil worden met een urban format draaien ze wel de eerder geschetste muziekgenres en luisteren er relevante groepen allochtonen uit grote steden, is uit reacties op te maken. En het schijnt een succes te zijn. Zegt iedereen. Maar niemand heeft daar treffend bewijs voor. Het gonst, zeggen de medewerkers. Je hoort de zender aan staan in de stad... Een rapport, ‘Minderheden onderzoek op de arbeidsmarkt’ van Intelligence Group, concludeert dat allochtone jongeren niets hebben met de PO maar wel naar FunX luisteren. Op de site van FunX wordt elke maand een half miljoen keer geklikt. Er komen dagelijks honderden emails binnen. “Het succes van FunX is gaan rondzingen”, zei zendercoördinator Radio 1 Jan Westerhof over de argumenten om ook een urban zender te beginnen. Waar dat succes uit bleek kon de man die de overname van Colorful Radio begeleidde ook niet aangeven.

FunX dus, de zender bestaat nu ruim een jaar en is te ontvangen in de ether in de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht). Ontstaan uit de wens van de overheid en de vier lokale publieke omroepen in die steden om ook de allochtone stadsburgers te bereiken. Twee miljoen euro subsidie gaat hier heen, 1 miljoen van OCenW, de vier grote steden hoesten de andere miljoen op. En dan ook nog eens relevante en felbegeerde FM-frequenties, je moet het dan wel heel slecht doen wil je niet een paar deuken in voorheen onaangeroerde pakjes boter slaan.

Voorwaar ook een commercieel interessante doelgroep. Het was niet voor niets dat Radio 538 zich bij de frequentieverdeling voor de doelgroepenzender met een urban-format meldde (onder de noemer Juice FM). Die FM-stek ging naar ID&T, maar het commerciële potentieel is duidelijk, anders zouden Lex Harding & Co hier nooit geld aan hebben willen uitgeven. Onder de anderhalf miljoen potentieel geïnteresseerde luisteraars voor urban zenders schuilt ook nog eens 25 miljard aan koopkracht en een grote hang naar merkartikelen. Dat verklaart ongetwijfeld de boosheid van de VCR, de belangenclub van commerciële radiozenders in Nederland, die helemaal niet blij is met het initiatief van de publieke omroep om zomaar een nieuwe zender met een commercieel interessant format te starten.

Bij initiator van FunX Willem Stegeman is er enige trots over de (late) interesse vanuit Hilversum, hoewel Heukels weer beweerd dat Stegeman het kunstje heeft afgeluisterd tijdens NPS bijeenkomsten over een allochtonenzender. Maar zowel Stegeman als Heukels geven aan elkaar niet nodig te hebben, laat ieder vooral z’n ding doen is de impliciete boodschap. Ergo, straks bestaan er twee publieke initiatieven naast elkaar, waarvan de één landelijk maar wel alleen via de kabel te ontvangen is en de ander wel via de FM maar alleen in de vier grote steden. Twee zenders die wat nuanceverschillen en andere benaderingen zullen kennen, maar vooral op elkaar zullen gaan lijken. Tuurlijk, FunX is géén urban en allochtonen bestaan niet, er zijn alleen stadsjongeren. En nee, Urban Radio gaat niet zo jong en vrijblijvend zitten als FunX, zij gaan het voor de groep 20-34 jarigen maken. Tuurlijk.

Er zijn vijf basiselementen waaraan het bestaan van twee publieke urban zenders moeten voldoen om te zorgen dat ze elkaar aanvullen en niet in de weg zitten.

1) Er moet geen commerciële concurrentie zijn in hetzelfde format. Dat is vooralsnog niet het geval.

2) De zender moet gemaakt en gerund worden door jonge mensen uit de doelgroep zelf. Bij FunX gebeurt dit, bij PO niet. De noodzaak wordt erkend, maar dat type programmamaker werkt simpelweg niet in Hilversum. Daarnaast is de blanke dertiger en zendercoördinator van 3FM, Florent Luyckx, de (tijdelijke?) chef van Urban Radio i.o. Heukels van de NPS ziet dat niet zitten en wil een andere man op die plek. Hilversums geruzie ligt op de loer.

3) Er moet een goede FM-frequentie beschikbaar zijn. FunX is mooi bedeeld, Urban Radio moet het op de kabel gaan doen. Rob Heukels denkt dat de doelgroep wel komt als er echt iets op die kabel wordt geboden wat nergens anders te halen valt. Die stelling lijkt eerder een wens, de realiteit is dat er genoeg alternatieven zijn, internet (de doelgroep is ’s avonds aan het gamen, sms-sen, chatten en vindt online alle muziek die je maar zoekt), de grootste groep van de beoogde luisteraars woont in de vier grote steden en wordt in de ether dus al bediend, én de afwezigheid van de kabel in menig slaapkamer (of in huis als er een schotel op het balkon hangt).

4) De twee zenders moeten samenwerken en elkaar versterken, wellicht zelfs samengaan. Maar daar zitten beiden niet op te wachten. De NPS huurt zelf trendwatchers in om opnieuw de behoeftes van de doelgroep in kaart te laten brengen. Er wordt weliswaar nog gepraat met elkaar maar over de afloop daarvan is niets zeker.

5) De zender moet niet ten prooi vallen aan Hilversumse omroeppolitiek en mag dus niet uit zuiltjes-zendtijd bestaan. En ook daar dreigt het mis te gaan. Urban Radio is een uitgelezen kans om nu eens een zender vanaf scratch one op te zetten. Maar de signalen zijn er al, diverse omroepen willen zichzelf herkenbaar op die zender terughoren, er komen dus weer zuilenblokken en profileringmomenten. Iedere omroep kan dus nu op zoek naar haar eigen excuusneger of omroepturk (of kutmarokaan?).

Tekst: Arjan Snijders
Bron: Broadcast Magazine