Trouw: Jongerenzender FunX / Geen deskundige gaat de ether in

Een publieke radiozender die allochtone jongeren boeit? FunX weet hoe je dat doet. De zender boeit in de grote steden jongeren met cultuur, educatie en informatie. Gisteren vierde FunX zijn vierjarig jubileum. ,,Inhoud is niet het belangrijkste.” Het meest gehoorde begrip tussen de redactiemuren van radiozender FunX is ’usp’ – unique selling point. Want daar heeft de regionale zender er nogal wat van. Jong talent ontdekken, bijvoorbeeld. FunX draaide de populaire Lange Frans al voordat hij met wederhelft Baas B. rapte.

Jongeren zelf aan het woord laten is er nog zo een. Sinds de start, vier jaar geleden, heeft de zender naar eigen zeggen geen deskundige of onderzoeker de ether ingestuurd. En FunX durft de muziek te draaien die andere radiozenders laten liggen: van dancehall tot hiphop en platen met Marokkaanse en Turkse invloeden.

Tussen de muziek door lukt het FunX om allochtone jongeren in de vier grote steden te interesseren voor actualiteit en achtergronden. Want de zender weet wat er op straat leeft: dagelijks gaan verslaggevers op pad om jongeren te bevragen over wat ze bezighoudt.

Zoals straatreporter Naomi Matil (25), die deze donderdag Rotterdam in trekt gewapend met microfoon en stelling – ’God is zóóóó 2005’. Oftewel: God is passé. Op goudglinsterende naaldhakken zoekt ze jongeren die iets over geloof willen vertellen. Hun antwoorden zullen als korte flitsen de reguliere programma’s halen.

Matil legt de stelling voor aan een jongen van een jaar of zestien, die op een bankje in het centrum een joint rookt. Beneveld reageert hij: „Ja, als je zelf wilt, geloven, als je wilt geloven, en geloof het niet als je niet wilt.” „Maar geloof je zelf?” „Nee, persoonlijk niet. Nou ja, ik geloof wel dat er iets meer is dan de wereld alleen, maar niet dat er een God is.” „Oké, maar hemel en aarde?” „Het is waar je in gelooft.” En zo gaat dat nog even verder.

Het gebrek aan inhoud is de grootste kritiek op de publieke radiozender die in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht te horen is. Gebrek aan content noemen ze dat bij FunX. Waar in de studio jongerentaal als ’lines droppen’ en ’vette track’ klinkt, spreken ze op de redactie ABN met een vleugje Engels. „De juiste tone of voice is voor ons het belangrijkste”, zegt de 31-jarige programmadirecteur Mezen Dannawi in de vergaderzaal van het Rotterdamse hoofdkantoor. „De presentatoren moeten de FunX-toon hebben, ze moeten jongeren aanspreken. Daarna komt de inhoud.”

Zo kan het gebeuren dat een presentatrice tbs’ers omschrijft als ’geestelijk gestoorden en moordenaars’, in plaats van als mensen die een delict pleegden onder invloed van hun geestelijke stoornis. „Het leuke is dat de luisteraars dat soort fouten zelf corrigeren”, zegt Dannawi. „Ze reageren op ons internetforum of sturen een e-mail. De reacties worden aan de presentator gegeven: prima dat je het over tbs’ers wilt hebben, maar informeer jezelf eerst.”

Omdat FunX een publieke omroep is, moet de zender vijftig procent van de tijd besteden aan cultuur, educatie en informatie. FunX vertaalt dat zo concreet mogelijk naar jongeren. „Je hebt er niks aan als je jongeren vertelt hoeveel procent van hen schulden heeft. Het is veel beter om jongeren zelf te vragen wat ze van schulden vinden en hoe ze daar mee omgaan”, vindt de programmadirecteur.

Dat is ook de opzet van de zender, gaat Dannawi verder. Voordat FunX de lucht in ging, ondervroegen de initiatiefnemers jongeren over wat zij van radio verwachten. „Ze zeiden dat ze het niet zo leuk vonden om te luisteren naar de gezelligheid tussen de presentator en een gast in de studio. Ze voelden zich buitengesloten, ze wilden zelf meedoen. Daarop is FunX gebaseerd. Maar je moet niet denken: we vragen jongeren wat ze willen, maken een format en nou weten we het wel. De straat blijft in beweging, dus wij blijven vragen.” Maar met de antwoorden op die vragen heeft de zender de vijftig procent cultuur, educatie en informatie nog niet gehaald.

Tot twee keer toe tikte het Commissariaat voor de Media (CvdM) FunX op de vingers. Volgens de eerste meting van het CvdM in 2004 bestond slechts een kleine 22 procent van de zendtijd uit cultuur, educatie en informatie. Bij een tweede meting in 2005 was dat 34 procent, een overtreding van de Mediawet die goed was voor een boete van 2700 euro.

Dannawi heeft begrip voor het commissariaat, al vindt hij de strikte hantering van de regels wat overdreven. „Stel dat we het op een paar procent na niet halen, terwijl onze radio kwalitatief beter is dan Radio 1, 2 en 3 samen. Waar hebben we het dan nog over? Jongeren chatten veel op internet, ze kunnen snel hun punt maken. Waar wij een kwartier over doen, daar hebben jongeren maar een paar minuten voor nodig. Dat zegt alleen iets over de kwantiteit, niks over de kwaliteit.”

Om een nieuwe boete te voorkomen, houdt de zender de percentages nu zelf goed in de gaten. FunX haalt de vijftig procent, bezweert de programmadirecteur, in afwachting van een volgend CvdM-onderzoek. De zender begon daarvoor onder andere met nieuwsoverzichten, waarover vervolgens nog even verder wordt gepraat in de studio.

Op een zomerse dinsdagochtend gaat de nieuwslezer van NOS Headlines achter de microfoon in de Rotterdamse studio zitten, van waaruit het programma ’FunX Start’ wordt gemaakt. Het onlangs opgestarte NOS Headlines verzorgt nieuws voor jongeren. De nieuwslezer vertelt iets over tandartsen die sjoemelen met rekeningen. Iets over een fout verstuurde energierekening van ruim twee miljoen euro. Iets over een opblaaspop die op vele manieren te gebruiken is „om je eenzaamheid weg te poetsen”. En dat mensen de opblaaspop naast zich in de auto kunnen zetten om zich veiliger te voelen. Hilariteit in de studio, de nieuwslezer blijft er bijna in.

Deze aanpak van actualiteit – vaak van de straat, soms grappig, soms serieus – wérkt. FunX is in Rotterdam, Amsterdam en Den Haag de populairste zender onder jongeren tussen de vijftien en vijfendertig jaar, blijkt uit onderzoek van Interview NSS dat juni dit jaar gepubliceerd werd. Wekelijks bereikt de zender daar rond achtentwintig procent van de jongeren. In Utrecht moet FunX nog enkele andere zenders voor zich dulden, maar ook daar is de regioradio populair.

Bovendien weet FunX opvallend veel allochtonen te boeien: 79 procent van de luisteraars is allochtoon, tegen 21 procent autochtoon. Het onder jongeren goed beluisterde commerciële Radio 538 laat een tegenovergesteld beeld zien, blijkt uit de gegevens van onderzoeksbureau Interview NSS. Van die luisteraars is juist 71 procent autochtoon en 29 procent allochtoon.

Voor de gevestigde media zijn het imposante cijfers. Meer dan de helft van de jongeren in Rotterdam en Amsterdam is allochtoon, bleek deze week uit onderzoek van het centraal bureau voor de statistiek. Een gewilde doelgroep dus.

Toch is het niet moeilijk om jongeren voor informatie te interesseren, weet adjunct-programmadirecteur Cherylla Ganpatsingh. „Onze reporters lopen dagelijks op scholen en op straat om te horen wat er speelt. En we halen onderwerpen uit onze redactie: dat zijn allemaal jonge mensen met verschillende achtergronden uit de grote steden. De redactie ís ons publiek.”

De 26-jarige Ganpatsingh is een mooi voorbeeld van die andere missie van FunX: jong mediatalent opleiden. In drie jaar tijd werkte ze zich op van straatreporter tot adjunct-programmadirecteur. Haar collega Dannawi pakt er zijn laptop bij. „Kijk”, zegt hij terwijl hij op het toetsenbord tikt. Eén voor één verschijnen foto’s van de redactieleden op het scherm: zwart, wit en alles wat daar tussenin zit. ,,De media focussen op clashes in deze mix. Maar ze kunnen samen ontzettend veel tot stand brengen, veel meer dan we tot nu toe in het nieuws horen. Deze mix maakt FunX.”

De zender wil dan ook vooral positieve verhalen vertellen, zegt Dannawi. „Loverboys, groepsverkrachtingen: natuurlijk moeten we dat nieuws brengen. Maar vertel ook wat er wél goed gaat. Als uit onderzoek blijkt dat 10 procent van de moslims radicaliseert, zie je dat groot in de kranten. Terwijl ik denk: 90 procent radicaliseert dus niet. Dat vind ik veel interessanter.” Hij begrijpt wel dat andere media uitgebreid over radicaliserende moslims berichten, omdat ze een maatschappelijk probleem vormen. „Maar wij willen er niet te veel op focussen.”

Jongeren hebben ook weinig met dergelijke onderwerpen, zegt Dannawi wijzend naar zijn scherm. „Ze hebben last van schulden, van slecht openbaar vervoer. Als je te veel bericht over de problemen met allochtonen, vergeet je de échte problemen waar mensen dagelijks mee te maken hebben.”

FunX vermijdt daarom zoveel mogelijk de waan van de dag. Over de Deense islamcartoons die voor een wereldwijde rel zorgden, werd op de zender bewust niet gepraat. „Het was wel de aanleiding voor een stelling over wat jongeren humor vinden”, vertelt straatreporter Matil. „Toen begonnen jongeren toch over die cartoons.”

De radiozender is vaker voorzichtig met moeilijke onderwerpen. Nadat Murat D. begin 2004 een conrector doodschoot op het Haagse Terra-college, bleef FunX er weg. Terwijl het één van de scholen is waar de plaatselijke straatreporter regelmatig rondloopt.

Ganpatsingh: „Alle media sprongen erbovenop, ze zaten allemaal een week lang bij die school. Na het incident zijn we expres weggebleven, we wilden de school rust geven. Nadat alle media waren vertrokken, zijn we weer gegaan. Daar hadden die jongeren veel meer aan.”

Tekst: Marlisse Hamaker
Bron: Trouw / De Verdieping