De laatste loodjes van Sinterklaas

De laatste loodjes, we zijn er bijna. Nog even en de Sinterklaas ellende is weer negen maanden van ons verwijderd. Voor de Zwarte Pietendiscussie leefde het grootste deel van Nederland naar de Sinterklaastijd toe. Een gezellige tijd, waarin kinderen nog onbelemmerd in sprookjes mochten gelovenen tieners en volwassenen deze herinneringen onder elkaar levend hielden met surprise-avonden waarin een familielid eerst te grazen werd genomen met een ranzige surprise, (of soms juist een heel erg mooie voor de kiezen kreeg, wat erger was want die moest je dan stuk maken) en daarna al hakkelend een rebels gedicht moest voordragen ten overstaan van een hele groep. Warme boterletter op tafel, de kleintjes met rood opgewonden gezichtjes en een misselijk draaiende buik van de spanning en de chocoladeletters, rond diezelfde tafel met cadeaus. Warme chocolademelk met slagroom voor iedereen.

Voor het grootste deel van Nederland was dit een feest, waaraan veel mensen, inclusief ikzelf, warme herinneringen aan hebben.

Het grootste deel van Nederland inderdaad. Een klein deel van Nederland keek niet uit naar de Sinterklaastijd. Dat moment dat ze voor het eerst dat jaar weer zouden worden geconfronteerd met een klein kind dat hen in onschuld nawees in de supermarkt of op straat en hen ‘Zwarte Piet’ noemde, terwijl de moeder gegeneerd wegkeek of een verontschuldigende blik richting de aangesprokene wierp. Dat ene grapje van die blanke collega die het toch niet kon laten om je even met een plaagstootje met Zwarte Piet te vergelijken. Het kind wat in de klas zat en door zijn klasgenootjes voor Zwarte Piet werd uitgemaakt bij een ruzie. En de gezamenlijke herinneringen aan de slavernij, vaak vanuit de familie overgeleverd, die deze zwarte bevolkingsgroep van Nederland meestal door diezelfde familie met de paplepel kreeg ingegoten.

Al zeker langer dan dertig jaar terug maakten mensen met een zwarte huid voorzichtig bezwaar tegen het fenomeen Zwarte Piet. ‘Of het misschien ook anders kon.’, ‘of blanke Nederlanders begrepen dat het een beetje verkeerd overkwam.’, ‘Of blanke Nederlanders zich in hun konden verplaatsen en konden zien dat het hen verdrietig en soms zelfs boos maakte’. Maar lachend werden dit soort bezwaren opzij geschoven. ‘Het was toch niet persoonlijk?’, ‘Slavernij was toch al afgeschaft?’, ‘Nou dan?’, ‘Kinderfeestje’.

En toen ineens, een paar jaar geleden was daar een meneer die het zat was om het onderwerp zachtjes aan te kaarten. Iemand die door middel van een T-shirt gewoon zei waar het op staat: Zwarte Piet is Racisme. Gelukkig werd deze meneer gelijk gearresteerd. Gelukkig, omdat deze daad anders weer was weggehoond door de meerderheid van Nederland. We waren verder gegaan met het kinderfeest en hadden zwarte mensen met een mening over dit feest voorgoed buitenspel gezet.

Maar het liep anders. De meneer werd onrechtmatig gearresteerd en er ontstond een rel, de meneer kreeg bijval, daardoor ontstond de volgende rel, waardoor de meneer nog meer bijval kreeg tot het allemaal uitmondde in een officiële bezwaarprocedure tegen de intocht van Sinterklaas. Hierna barste de hel los.

Voorstanders en tegenstanders van Zwarte Piet vliegen elkaar sindsdien in de haren op sociale media en soms zelfs daarbuiten. De bezwaar makende meneer kreeg honderden doods- en geweldsbedreigingen, en werd nog vaker uitgescholden en beschimpt. Want in Nederland moet je doen zoals de blanke Hollanders, totdat je doet wat blanke Hollanders al jaren doen; een rechter vragen bepaalde handelingen aan de wet te toetsen. Want als je dat doet als zwarte man, dan moet je ineens oprotten naar je eigen land. Zelfs als je eigen land Nederland is, omdat je er geboren bent of omdat je er via je paspoort net zoveel recht op hebt als elk andere inwoner van Nederland.

Dit jaar zagen we rond de Zwarte Pieten discussie mensen elkaar bedreigen, uitschelden en met elkaar op de vuist gaan, soms zelfs waar kinderen bij waren. We zagen een sinterklaasjournaal dat soms leuk en creatief met de situatie omging, maar ook in de ogen van de voor- en tegenstanders regelmatig blunderde met bijvoorbeeld onaangekondigde blanke pieten en een zwarte (hulp) Sinterklaas.

We zagen de meneer die de spreuk ‘Zwarte Piet is Racisme’ bekend maakte doorgezaagd worden op televisie over een vergoeding die hij vroeg voor lezingen die niet zou stroken met meneers idealisme. Een vergoeding waar de interviewer, die overigens gewoon betaald kreeg voor zijn idealisme: persvrijheid, niet eens voor uit zijn bed zou komen. En we leerden het principe ‘wit privilege’ kennen, waardoor iedereen die dit, niet helemaal onomstreden, principe ook echt begreep besefte dat de goed gevulde blanke meneer aan de andere kant van die tafel waarschijnlijk niet eens besefte hoe hypocriet zijn vragen waren. We hoorden over het boycotten van winkels die ‘toegaven aan de druk’ en zwarte piet zoveel mogelijk probeerden te vermijden. We hoorden over politieke partijen en politici die het onderbuik gevoel van stemmers zoveel mogelijk aanzwengelden door Zwarte Piet in de strijd om het pluche te gooien.

We lazen dat geliefde publieke personen als Jochem Myjer en Dieuwertje Blok bedreigd werden door dan wel voor- of tegenstanders van Zwarte Piet. Wie er achter deze bedreigingen zaten, en welke motieven ze hadden, weten we pas als de daders gevonden worden. We kregen waarschijnlijk zelfs te maken met een nieuwe tactiek binnen dit ‘debat’ waarbij leden van de ene groep zich voordeden als leden van de andere groep om zoveel mogelijk negatieve aandacht te trekken in de hoedanigheid van deze andere groep.

De haat zit diep bij sommige mensen, het onbegrip nog dieper. Het inlevingsvermogen bleek dan weer bij een grote groep van beide kanten flinterdun, zo dun dat het kleine laagje empathie dat sommigen van hen nog bezaten, het lichaam leek te ontvluchten en tussen de voelbare spanning die in de lucht hing verdampte.

Quinsy Gario wordt vaak gezien als aanstichter van het Zwarte Pieten ‘debat’. Maar dat is hij natuurlijk niet. Dit debat is aangesticht door iedere Nederlander die wist van de bezwaren die een deel van de Nederlandse bevolking had tegen het fenomeen Zwarte Piet, in de volledig zwarte hoedanigheid zoals we hem kennen, en deze bezwaren lachend terzijde schoof onder het mom van een kinderfeest, of welke andere reden we ook dachten te hebben om deze mensen de mond te snoeren.

Hadden wij destijds redelijk met deze bevolkingsgroep omgegaan dan was er allang een oplossing gevonden door beide partijen. Door dit niet te doen waren wij zelf de aanstichters van het Zwarte Pieten debat. Want het was een kwestie van tijd voordat zwarte tegenstanders niet langer hun stem lieten overschreeuwen door de grote meerderheid. Het kon niet anders dan dat op een dag deze groep mensen klaar was met de ontkenning van hun grondwettelijke rechten op een mening of protest, een ontkenning op basis van niets anders dan hun huidskleur, en dat deze groep mensen tegengas zou geven.

In de laatste jaren werd de groep tegenstanders van Zwarte Piet langzaam groter. Een grote groep zwarte mensen die zich voordien niet veel aantrokken van het fenomeen Zwarte Piet maakten zich zo kwaad over de kennelijke ongelijkheid in rechten die in Nederland bestaat, dat zij ook tegenstanders werden van de Zwarte Knecht. Blanke Nederlanders raakten door de overtuigende argumentatie van de groep tegenstanders steeds meer overtuigd van de noodzakelijke veranderingen. Velen van hen werden over de streep getrokken door een golf van racisme die vrijkwam tegen zwarte mensen. Volgens velen kwam deze vrij naar aanleiding van de discussies rond Zwarte Piet, maar volgens net zovelen door de haat naar mensen met een andere kleur die bij deze groep racisten al langer leefde.

Nog steeds wordt incidenteel, als rechtvaardiging voor het bestaan van de knecht, een zwarte Nederlander opgevoerd die geen probleem heeft met Zwarte Piet. Maar voor elke zwarte man of vrouw die nu nog steeds geen probleem heeft met Zwarte Piet, in zijn huidige vorm, zijn er honderden witte mannen en vrouwen die dat inmiddels wel hebben.

De discussie duurt voort, de veranderingen zijn langzaam en moeizaam met horten en stoten in gang gezet. Voor sommigen te snel, voor anderen niet snel genoeg. Maar na vandaag kunnen we weer even adem halen en op kracht komen, voordat we met z’n allen de volgende ronde ingaan.


Auteur: Riza Tisserand


Reageren of zelf schrijven voor CritiX Online? Check hier de voorwaarden en doe mee!