Parool: FunX, brutale nieuwkomer in de randstad

Terwijl andere media zich het hoofd breken over de vraag hoe ze allochtone jongeren aan zich kunnen binden, slaagt de jongste publieke radiozender FunX daar moeiteloos in. Met muziek die nergens anders klinkt en met verrassend ernstige interviews. 'Waar komt toch het idee vandaan dat jongeren daarin niet geïnteresseerd zijn? Dat ze niet willen meepraten?' Welkom in het voorportaal van de multiculturele samenleving.

FunX is op school, weten de leerlingen van het Regionaal Opleidings Centrum ASA in de Vrolikstraat. Het gonst door de lange gangen van de mbo-school. "FunX, FunX," sissen de overwegend allochtone jongeren de reporter in de kantine na. Andere leerlingen zingen de jingle met het motto dat de radiozender voert: 'FunX! Welkom bij jezelf!'

"Leven we in een op seks beluste maatschappij?" One'sy Muller (23) gooit de vraag plompverloren in de groep en dat had ze beter niet kunnen doen. Zodra ze het woord seks horen, worden Naijima (22), Kautar (15), Rakia (19), Nora (19) en Hanna (20) door lachstuipen overvallen, zodat het vervolg van de vraag niet eens meer tot hen doordringt.

Zo gaat het elke dag op een school in Amsterdam. Gewapend met een grote microfoon legt One'sy jongeren een prikkelende stelling voor. De onderwerpen lopen uiteen van wraak nemen tot hoe belangrijk dagelijks douchen is. Maar ook de politieke actualiteit wordt niet geschuwd.

"Is de maatschappij oversekst?" probeert One'sy nog eens. "Het ligt aan de mensen zelf," zegt Nora dan. Als je Britney Spears als voorbeeld neemt, dan kom je misschien op verkeerde ideeën. Maar dat gevaar dreigt alleen als je erg naïef bent."

Seks is overal en alles is seks, vinden de leerlingen. "Vooral de laatste tijd is het heel erg," zegt Hanna. "In de film, op tv, in de reclame, buiten op straat, overal. Maar het ligt aan jezelf of je je laat beïnvloeden." Ze heeft het gevoel dat jongeren steeds eerder met seks beginnen, maar zelf heeft ze 'het' nog nooit gedaan. En daar is ze trots op ook, laat ze aantekenen.

Doe je zelf aan seks? Hoe vaak denk je aan seks? One'sy wil alles weten. Maar deze vragen gaan de meeste leerlingen van het ROC toch liever uit de weg. "Dat ga je toch niet zeggen?!" roept een meisje uit.

Niet alle jongeren denken er zo over, merkt One'sy. Eén keer per week bepaalt een aan liefde of seks gerelateerd thema het gesprek van de dag op FunX en de ervaring leert dat jongeren, van welke achtergrond ook, dan geen blad voor de mond nemen. Ook in het wekelijkse programma Love Lounge, laat op de zondagavond, praten ze openhartig over hun liefdesleven.

"Stadsjongeren zijn altijd buiten de media gebleven," zegt One'sy. "Zij zijn nooit op de radio en nu zijn ze blij dat ze ook eens iets mogen zeggen. Door FunX krijgen ze een stem. En voor ons publiek is het herkenbaar omdat het over henzelf gaat."

Het idee voor FunX is ontstaan toen de toenmalige staatssecretaris van Cultuur, Rick van der Ploeg, in 2000 liet weten etherfrequenties vrij te willen houden voor een allochtoon initiatief. Willem Stegeman, nu directeur van FunX, benaderde de vier lokale radiostations in de grote steden, die hun steun toezegden. Met eigentijdse muziek en korte interviews begon FunX vorig jaar in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en Den Haag als nieuwe publieke radio-omroep voor jongeren. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen betaalt bijna een miljoen euro per jaar mee aan het station, de vier gemeenten dragen gezamenlijk eenzelfde bedrag bij.

"Ons doel was een jongerenzender, professioneel en multicultureel, met Nederlands als voertaal," zegt medewerker van het eerste uur Samira el Boustati (29). FunX biedt dus heel wat anders dan de minderhedenprogrammering op 747AM, het vroegere Radio 5, waarbij elke groep nieuwkomers een eigen uurtje vult. "Daar heb ik nog nooit naar geluisterd," zegt Samira, die zelf van Marokkaanse afkomst is. "Ik versta het ook amper, doordat er heel verschillende dialecten worden gesproken." De jongeren van nu zijn hier opgegroeid en dragen behalve de cultuur die hun ouders hebben meegenomen ook de Nederlandse cultuur in zich. En we willen elkaar verstaan."

Luistercijfers zijn er nog niet, maar radiozender FunX lijkt een doorslaand succes onder de Amsterdamse jeugd. "Het is de enige frequentie die ik uit mijn hoofd ken: 96.1," zegt ROC-leerling TMS (17). "Ik zou niet weten waar al die andere radiostations te vinden zijn." "Op Radio 538 is maar één keer per dag een nummer te horen waar ik van hou," klaagt TMS' schoolgenoot Rashid (18).

Publieke zenders worden zelfs massaal gemeden door jonge allochtonen, bleek recentelijk uit het Minderheden Onderzoek op de Arbeidsmarkt van Intelligence Group. Alleen FunX bleef overeind in het geweld van de televisiezenders TMF, MTV, The Box, Yorin en Veronica en de radio-omroepen Yorin, Radio 538 en ID&T Radio.

De muziek is de belangrijkste reden voor de populariteit van FunX. Behalve de alom populaire R&B en hiphop staan ook Arabische, Surinaamse, Turkse en Hindoestaanse muziek op de playlist. "Dat is heel bijzonder," zegt Hanna. "FunX is de enige zender die dat doet. De muziek die wij willen horen, draaien ze niet bij Radio 538."

Bovendien gaat het bij Funx echt ergens over, vinden de ROC-leerlingen. "De onderwerpen spreken me aan. Het is echte jongerenradio," zegt TMS. "Het is leuk om te luisteren naar de mening van anderen," vindt Rashid. Bij andere radiozenders lachen de dj's de hele tijd maar wat in de microfoon, mopperen ze.

Nou wordt er bij FunX ook heel wat afgekletst. Luisteraars die bellen naar het programma Welkom bij jezelf om een verzoeknummer, worden minuten aan de praat gehouden met nogal obligate vragen. "Wat heb je vandaag gedaan?" vraagt presentator Serkan Saytekin (25) vanuit de hoofdstudio in Rotterdam. "Wat doe je dit weekend?" "Wat is de laatste film die je hebt gezien?" "Heb je al een vriendje?"

"Het zijn universele vragen," zegt Samira. "Maar op een leeftijd waarop je op zoek gaat naar wie je bent, zijn het ook belangrijkste vragen. Er belde nooit eens iemand die Ouarda of Rakesh heet naar de radio," zegt Samira. En Serkan weet: "Het gebeurt ook dat ze alleen maar bellen voor een praatje. Draai maar wat, zeggen ze dan."

In het programma FunX Talk praten bellers en twee gasten in de studio naar aanleiding van het overlijden van prinses Juliana over de dood. Waar gaan we heen na de dood? Is het dan afgelopen, worden we gereïncarneerd of 'spoken we daarna maar een beetje rond?', zoals presentatrice Sherill Samson het formuleert. Welke muziek zou je willen laten horen bij je begrafenis? En hoe zit dat eigenlijk met die 72 maagden die hem na zijn dood staan te wachten, vraagt medepresentator Serkan zich af. Sherill moet er niet aan denken, 72 onbeholpen jongens die voor haar klaar staan.

Cultuurverschillen worden ter sprake gebracht alsof het niets is. De eigen inbreng van de luisteraars staat daarvoor garant, maar ook de verschillende achtergrond van de presentatoren: alle grote bevolkingsgroepen in Nederland zijn vertegenwoordigd. Sommige medewerkers verenigen wel drie nationaliteiten in één persoon.

In de Amsterdamse studio, boven Café de Kroon op het Rembrandtplein, gaat het gesprek over preventief fouilleren. "Belachelijk," zegt Naziha el Boukhari (20). "Ik voel me veilig op straat. Als ik word gefouilleerd, voel ik me betast en bekeken, want de mensen denken dan toch dat er iets met me is." De andere studiogast, Floris Fluri (19), werkt voor de marechaussee en heeft zelf wel eens meegewerkt aan een fouilleeractie. Leuk werk én zinnig, vindt hij. "Want het is op straat niet per definitie onveilig, maar er lopen mensen die onder invloed of uit woede toch een mes kunnen trekken."

Naziha en Floris komen uit een bestand van jongeren die op straat te kennen hebben gegeven te willen meepraten in FunX-programma's. Op een inschrijfformulier kunnen ze de thema's aankruisen waarover ze een uitgesproken mening hebben. Dat persoonlijke contact op straat is belangrijk voor FunX, zegt presentatrice Zahra Boutaka (24). "Op die manier houden we feeling met jongeren." Samira vult aan: "En we proberen onze vragen te stellen als een gelijkwaardige gesprekspartner, op een manier waarop ik zelf ook bereid zou zijn te antwoorden. In gewone-mensentaal zonder moeilijke woorden. De tone of voice is heel belangrijk. En er is geen scoringsdrang. De luisteraars weten dat er niet wordt geknipt in hun uitspraken. De waarheid is al echt genoeg."

In de FunX-top 20 prijken beduidend andere hits dan in de nationale hitlijsten. "De muziek is het bindmiddel van FunX," zegt Samira. Van Marokkaanse raï-muziek tot hindoestaanse bhangra, van Senegalese rap tot Kaapverdische muziek: allerlei stromingen komen voorbij. House en rockmuziek daarentegen ontbreken bijna geheel. Als enige criterium geldt dat de muziek zich lekker laat mixen, zodat de nummers naadloos in elkaar overgaan. "We noemen het de flow," zegt ze. "De muziek moet de FunX-flow bezitten."

Voor latin geldt dit al minder, maar Turkse en Arabische muziek zijn nog steeds zelden te horen op de Nederlandse radio, stelt Serkan vast. Merkwaardig, want de realiteit op school in de grote steden is anders. "We downloaden ons gek en wisselen allang onderling muziek uit," zegt Samira.

"Elke grote radiozender doet onderzoek naar welke platen ze moeten draaien," zegt Funx-directeur Willem Stegeman. Maar in die onderzoeken wordt volgens hem maar zeventig procent van de jongeren bereikt. "Als je dat voor lief neemt, dan wordt zo'n onderzoek een self-fulfilling prophecy. Want op basis van het onderzoek krijgt het product vorm en uit eenzelfde onderzoek blijkt, drie keer raden, dat het nog aanslaat ook. Maar die andere dertig procent jongeren ziet niets van zichzelf terug in het bestaande mediabestel."

Omgekeerd luistert studiogast Floris als witte jongen wel veel naar FunX. Met name de muziek spreekt hem aan en zelfs in de busjes van de marechaussee wordt de zender geregeld beluisterd, vertelt hij. "Voor mij hoeft niet elke dag de hele top 40 voorbij te komen." Bovendien wordt naar zijn mening juist op de andere zenders veel te weinig ruimte gelaten voor muziek. "De presentatoren praten heel wat af en dan volgt reclame, nieuws en reclame en dan zijn we zo weer een kwartier verder."

Floris' reactie verbaast Stegeman niet: hij heeft al langer de stellige indruk dat FunX ook bij autochtone jongeren aanslaat. "We zijn ook geen allochtonenzender," benadrukt hij. "Dat is de grootste misvatting die er is." FunX mikt op jongerencultuur en ja, daarin dringen steeds meer allochtone invloeden door. "Neem een dwarsdoorsnede van de Amsterdamse bevolking," zegt hij. "Kijk naar de grote steden en hoe de schoolklassen er daar vandaag de dag uitzien. Jongeren met heel verschillende culturele achtergronden gaan allang samen met elkaar de stad in. Ze gaan samen uit, worden verliefd op elkaar of wisselen muziek uit. Wat de buitenwereld ook denkt, voor hen doet het er echt niet toe dat de opa van één van hen uit Marokko komt."

Goed beschouwd heeft zijn zender niet eens een doelgroep, zegt Stegeman. "FunX is bijvoorbeeld niet een station voor Surinamers, maar voor een Surinaamse jongen zou FunX de beste zender kúnnen zijn. De luisteraars worden individueel aangesproken en niet als groep allochtonen in een vreemd land."

Nog een verschil: "Bij andere zenders is het vaak of je mag meeluisteren met het feestje in de studio." Bij FunX komen jongeren zelf op de proppen met hun mening, met muziektips, een column, een remix en programma-ideeën en het zijn jongeren die achter de knoppen en de microfoons zitten: welkom bij jezelf.

Bron: Het Parool
Tekst: BART VAN ZOELEN