Kraken om de stad terug te claimen: “We fixen het gewoon zelf”

Sloopwoning

Teun (27) woonde in een studentenhuis toen hij zijn studie in sociaal politieke filosofie afrondde. "Ik woonde in een sloopwoning en op een gegeven moment werden we er uitgezet. Ik had niet veel geld, dus het was moeilijk om iets nieuws te vinden, aangezien de huurprijzen erg hoog zijn in Utrecht." Naast zijn studie was Teun politiek actief en dat wilde hij niet opgeven, dus heel veel gaan werken was ook geen optie. "Ik wilde in een bus wonen, maar in Nederland kan dat niet zomaar. En toen besloot ik om te kraken. Gezien mijn politieke achtergrond vond ik het interessant om dat experiment aan te gaan." Toevallig werd er een pand gekraakt in de buurt waar Teun vandaan kwam en dus besloot hij de krakers dagelijks te bezoeken. "Zo ben ik er eigenlijk ingerold. En dat is nu twee jaar geleden."

SPECULANTEN

Volgens Teun staan er net als in de jaren zestig en tachtig ook nu veel panden leeg terwijl steeds meer mensen geen huis kunnen vinden. "Wat je vaak ziet is dat de eigenaren van die lege panden aan het wachten zijn op een tijd waarin dat huis veel meer waard wordt, en verkopen het dan door zonder het in de tussentijd in gebruik te nemen. Die mensen worden speculanten genoemd. Of ze kopen gezinswoningen en verhuren elke kamer apart voor hoge prijzen aan studenten. Hun doel is vaak niet om goede, waardige huisvestiging te regelen voor mensen. Ze kopen de huizen om er geld aan te verdienen, soms zelfs zonder daadwerkelijk mensen te huisvesten."

MACHT

Dat is lekker geld verdienen dus, maar er is wel een probleem. In een woningmarkt waarin er een tekort is aan huizen is niet iedereen even blij met leegstaande panden. Dat geldt ook voor Teun. De wooncrisis is een maatschappelijk probleem, en daarom heeft kraken voor hem een politieke betekenis. "Door leegstaande panden te kraken proberen we die ongebruikte ruimtes direct een functie te geven door erin te wonen of activiteiten te organiseren. En zo proberen we de macht van mensen of bedrijven met veel bezit een beetje te breken."

KRAAKACTIE CROESELAAN

Vorige maand werd tijdens het Woonprotest Utrecht bekendgemaakt dat een pand op de Croeselaan is gekraakt. Het pand stond al ruim twee jaar leeg toen de Utrechtse krakers besloten de ruimte in gebruik te nemen. Volgens Teun was het pand koud, vies en lelijk. "Maar met elkaars hulp staat er binnen een week een vet huis en wonen er allemaal jonge mensen in. Het is gewoon tof dat we dat allemaal kunnen doen zonder tussenkomst van instanties of organisaties. We fixen het gewoon zelf." Het pand is eigendom van een vastgoedbelegger die er waarschijnlijk kamers van wil maken. De eigenaar heeft ondertussen aangifte gedaan, maar het pand is nog niet ontruimd.

Antikraak

Volgens Teun gaat kraken dus vooral over het heft in eigen handen nemen. "We willen niet wachten op instanties als de SSH of Mitros", beide huisvestingsorganisaties die naast het creëren van huisvesting ook graag winst willen maken. In antikraakbedrijven heeft Teun ook geen vertrouwen. "Ik heb vrienden die antikraak wonen en als er iets kapot gaat, komen de mensen van het antikraakbedrijf het zelden fixen. In die zin is het niet veel anders dan gewoon kraken, want dan ben je ook aan je lot overgelaten. Alleen met antikraak kun je er sneller uitgezet worden dan met kraken, want bij kraken kun je nog een rechtszaak aanspannen tegen je uitzetting." Volgens Teun zijn antikraakbedrijven er niet voor huisvesting. "Een antikraakbedrijf is in eerste instantie gewoon een beveiligingsbedrijf voor leegstaande panden."

KRITIEK OP HET SYSTEEM

Maar krakers zoals Teun kraken niet alleen om te wonen. "We doen dit ook om mensen bewust te maken van maatschappelijke problemen. Niet alleen de wooncrisis, maar ook andere problemen. Zo organiseren we bijvoorbeeld eetcafés." Dat zijn restaurants, vaak opgezet in kraakpanden, waar je eten kunt krijgen tegen een donatie. Voedsel uit de supermarkt dat normaal gesproken weggegooid zou worden, maar eigenlijk nog prima is, wordt gebruikt om maaltijden mee te maken voor bezoekers. "Je kunt allerlei initiatieven opzetten die kritiek leveren op het huidige systeem. En dat is wel een beetje wat de kraakbeweging definieert."

Illegaal

Teun denkt dat veel mensen in Nederland in de veronderstelling zijn dat kraken volledig illegaal is en dat altijd is geweest. "Maar ik denk dat dat niet helemaal waar is, het wordt vooral gedoogd." Nederland was tot juni 2010 een van de weinige landen waar kraken, onder bepaalde omstandigheden, niet verboden was bij wet. Wanneer een pand langer dan twaalf maanden niet in gebruik was geweest, werden de krakers niet vervolgd.

Nieuwe wet

In 2010 is de nieuwe 'Wet kraken en leegstand' in werking getreden en sindsdien is het verboden om zonder toestemming in het huis van een ander te verblijven. Maar er zijn wel manieren om deze regels te omzeilen. "Als je kunt bewijzen dat je 24 uur of langer in een bepaald pand vertoeft, heb je recht op huisvrede. En dat betekent dat de politie niet zomaar naar binnen mag treden." Wanneer de politie dit wel doet wordt dat huisvredebreuk genoemd.

HUISVREDE

"Wanneer wij een leegstaand pand kraken, proberen we eerst te bewijzen dat we er al meer dan 24 uur zitten. Dit doen we door foto’s te plaatsen op social media om aan te tonen hoelang we er al zitten. Als je de politie kunt overtuigen, kunnen ze je huisvrede geven. Dan is het kraken succesvol. Als de eigenaar van het pand je er vervolgens uit wil hebben, kan die een rechtszaak beginnen. Het is vervolgens aan de rechter om te besluiten of het pand ontruimd moet worden."

"Kraken gaat door"

Volgens Teun zijn krakers gecriminaliseerd sinds het verbod in 2010. Ondanks dat verbod was het nog wel mogelijk om tijdelijk in een pand te verblijven als je huisvrede kreeg. Het duurde namelijk zes tot acht weken voordat de rechtszaak plaatsvond na een kraakactie. Zo konden krakers minstens twee maanden in een gekraakt pand verblijven voordat ze er eventueel werden uitgezet. Dit jaar hebben politici van CDA en VVD geprobeerd om de 'Wet kraken en leegstand' nog iets aan te scherpen. Met de nieuwe wet is een spoedontruiming binnen drie dagen mogelijk, en op die manier is het moeilijk om als kraker voor een langere tijd in een pand te verblijven. De wet is aangenomen en wordt binnenkort ingevoerd. "Het wordt dus wel steeds moeilijker omdat je steeds vaker en sneller moet verhuizen. Maar we geven niet op. Kraken gaat door."

*In verband met privacy is zijn naam gefingeerd. De echte naam is bekend bij de redactie.