Alle feiten op tafel over vaccinaties: "Je kunt er niet aan doodgaan"

De lagere vaccinatiegraad valt niet alleen te verklaren door de angst die ouders hebben voor de bijwerkingen van de vaccins. Geen tijd of geld hebben om naar de prikdagen te komen, is bijvoorbeeld ook een reden. Toch lijkt de kleine groep mensen die tegen vaccineren zijn, vooral bang te zijn voor de bijwerkingen en giftige stoffen van vaccinaties.

Wat is er waar over vaccinaties? Wij bespreken de fabels en feiten over vaccineren.

Eerste prik al tijdens zwangerschap

“Ik ben echt een bezorgde moeder, af en toe zelfs iets té bezorgd zelfs. Maar hier maakte ik me niet druk om,” vertelt de 26-jarige Janine die net moeder is van de drie maanden oude baby Jay. Ze heeft een paar dagen geleden de tweede prik gehaald voor het DKTP-vaccin, dat haar baby beschermt tegen difterie, kinkhoest en tetanus. Janine besloot om tijdens haar zwangerschap al de eerste prik voor dit vaccin te halen. “Het schijnt beter te zijn als je dat al tijdens je zwangerschap doet, want dan is je baby in de buik nog beschermd door jou.” Als ze dat niet had gedaan, dan had Jay zijn eerste DKTP-prik moeten halen met 6 weken, en dat vonden Janine en haar man te vroeg. “Hij krijgt dan een virus in zijn kleine lijfje gespoten, waar hij behoorlijk ziek van kan worden.” Nu kreeg Jay zijn eerste prikje pas met 3 maanden. “Dan kan hij wat meer hebben,” zegt Janine.

De 36-jarige Naomi is net voor de derde keer moeder geworden. Haar dochtertje van 4 maanden is juist niet gevaccineerd. Nadat Naomi op Facebook en via Youtube hoorde dat er kinderen met zogenaamde vaccinatieschade rondlopen, werd ze kritisch. Ze las over de enorme hoeveelheden geld die omgaat in de farmaceutische industrie, wat haar wantrouwen groter maakte. “Vaccins moeten nu veel sneller op de markt komen.” Bovendien zouden er veel giftige stoffen in de vaccins zitten, zoals kwik. “Het schijnt ook dat er DNA van geaborteerde embryo’s in de vaccins zitten. Dat vind ik zo’n luguber idee. Waarom zou je het DNA van een dode embryo in een gezond kind spuiten?"

Hoewel het RIVM duidelijk is over wat er allemaal in een vaccinatie zit, heeft Naomi haar besluit genomen. Haar jongste kind krijgt geen prikken, voor haar middelste kind haalt ze vanaf zijn negende geen inentingen meer, en heeft ook haar oudste de laatste meningitis-vaccinatie niet gekregen. “Als hij straks de oproep voor de HPV-prik krijgt, laat ik hem daar ook niet heengaan. Tenminste, hij is dan 16, dus als hij het wil dan staat hij daar vrij in, maar vanaf mijn kant mag het niet.” Naomi heeft hem voor de zekerheid ook uitgeschreven voor post van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

"Bij een bloedtransfusie krijg je gigantisch veel meer menselijk DNA binnen. En dat kan je lichaam heel goed afbreken.”

Vertrouwen in geneeskunde

Janine is blij dat ze de eerste prik al heeft gehaald toen ze zwanger was. Jay heeft het namelijk heel goed gedaan nu hij pas met 3 maanden zijn eerste echte prik heeft gehaald. “Hij was eerst een beetje suffig en hangerig. Hij merkte echt dat er iets was gebeurd bij hem. Maar na een dag was dat voorbij.” Een paar uur na de inenting had Jay nog wel een lichte temperatuurverhoging gekregen, maar Janine wist dat dit erbij hoorde. “Ik maak me best snel zorgen, maar de arts had van tevoren al gezegd dat baby’s vaak een lichte verhoging krijgen, dus ik was nergens bang voor.” De volgende dag was Jay weer helemaal de oude.

Voor Janine en haar man was het duidelijk dat zij hun kind willen beschermen tegen ziektes. Nadat haar man had gehoord dat een collega van hem zijn kinderen niet liet vaccineren, is hij zelf onderzoek gaan doen. Hij kwam toen al snel tot de conclusie dat het beter is om het wel te doen, dan om het niet te doen. Janine:

“Ik vertrouw de geneeskunde. Ze maken die vaccins met een reden. Vroeger gingen er veel meer baby’s dood dan nu, en dat komt omdat die ziektes de kop in zijn gedrukt.”

Bang voor bijwerkingen

Waar het vroeger vanzelfsprekend was om vaccinaties te halen, spreken mensen hun twijfel nu steeds duidelijker uit. Op Youtube zijn verschillende video’s te zien waarin ouders vertellen over hun twijfels over bijvoorbeeld de inhoud van vaccins. En op Facebook verzamelen mensen zich die elkaar artikelen en video’s doorsturen waarin wordt gewaarschuwd over de gevaren van vaccinaties. Er zouden allerlei giftige stoffen in de vaccins zitten, zoals kwik en ammoniak. Bovendien denken veel aanhangers van de groep ‘antivaxers’ en ‘ex-vaxxers’ dat aandoeningen zoals autisme ook een verband hebben met vaccinaties.

Door deze verhalen heeft Naomi besloten om haar dochtertje niet te laten vaccineren. De twijfels over de veiligheid van de vaccinaties begonnen bij haar toen in 2004 ophef ontstond over het kinkhoestvaccin, omdat het zou leiden tot allergieën en vervelende bijwerkingen. Om de kans op bijwerkingen te verkleinen, is het vaccin toen verbeterd. Dat nieuwe vaccin heeft Naomi’s oudste zoon, die nu 15 jaar is, wel gehaald. “Ik was jong en een alleenstaande moeder en was bang dat het niet nakomen van afspraken kon leiden tot een melding bij Veilig Thuis. Dat werd mij toen verteld," zegt ze daar over. Nadat ook haar tweede kind alle vaccinaties tot zijn vierde jaar had gehaald, is Naomi steeds meer gaan lezen over de bijwerkingen. “Mijn oudste heeft astma en mijn middelste begon heel laat pas met praten. Ik ben toen documentaires gaan kijken van ouders die hun kinderen waren verloren aan vaccins of van wie de kinderen schade hadden gekregen erdoor.”

"Als vaccineren niet niet nodig was geweest, dan waren we er allang mee gestopt."

Kritische blik

Er opende zich een nieuwe wereld voor Naomi toen zij mensen ging volgen op Facebook, waaronder die van de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken die haar een heel ander verhaal vertelde over vaccins. Maar wat nou als haar baby wel de mazelen krijgt? Daar is Naomi niet bang voor.

“Mijn kinderen eten gezond dus hun immuunsysteem is goed. Bovendien is het lichaam tot veel in staat, longen kunnen zich zelfs helemaal herstellen nadat je bent gestopt met roken dus ik denk dat mijn kinderen sterk genoeg zijn om ziektes te boven te komen.”

Meeste mensen vaccineren wél

“Was het maar zo’n feest,” verzucht Marleen Heemskerk op de vraag of (kinder)lichamen zichzelf kunnen herstellen. Zij is jeugdverpleegkundige bij het Ouder- en Kindteam in Amsterdam Zuid en ziet veel ouders en kinderen die vragen hebben over vaccinaties. “Ik zou willen dat mensen zichzelf kunnen herstellen, maar dat is gewoon niet zo. Kinderen overlijden nog steeds aan kinkhoest.” Er is inderdaad een (kleine) groep mensen die twijfelen om hun kinderen te laten vaccineren. Toch vindt de GGD, waar de Ouder- en Kindteams onder vallen, het belangrijk om te benadrukken dat de meerderheid wel de prikken haalt. Lea Brinckman, communicatieadviseur van de Jeugdgezondheidszorg van de GGD: “De meeste jongeren en ouders halen een prik, zodat zij én anderen beschermd zijn tegen ziektes.”

Niet vaccineren door onwetendheid

Marleen vindt het goed dat ouders kritisch zijn, als dat maar op basis van de juiste informatie is. En aan die informatie ontbreekt het vaak, vindt ook Mimouna Akhmouch, jeugdarts in Amsterdam Nieuw-West. Samen met haar collega's van de GGD gaat ze langs op kinderdagverblijven en scholen om ouders en kinderen voor te lichten in begrijpelijke taal.

Aan ouders die het eng vinden dat er ziektes in een kinderlichaam gespoten worden, legt ze uit dat een vaccin veilig is. Mimouna: “Als je door een gemiddelde straat in Amsterdam of Rotterdam loopt, krijg je meer vervuilende stoffen binnen dan met vaccinaties." Ook Marleen gebruikt eenzelfde argument. "Als je naar een goedwerkende antibioticum kijkt, zitten daar ook veel hulpstoffen in. Maar dat weegt niet op tegen de voordelen van zo’n medicijn." Ook ziet Mimouna soms dat mensen met een islamitische achtergrond het geloof als excuus gebruiken om niet te vaccineren. Maar volgens haar mag je volgens de Islam wel vaccineren.

Om die onwetendheid weg te halen, neemt Mimouna, als ze tijd heeft, rustig de website van het RIVM door. “Maar daar staat alleen maar tekst op. Ik merk dat heel veel mensen juist behoefte hebben aan beelden.” Met plaatjes kan Mimouna veel beter uitleggen hoe vaccinaties überhaupt werken. “Veel ouders die twijfelen over de veiligheid van vaccinaties hebben niet de juiste informatie om goed te begrijpen wat het doel van vaccineren en het idee van groepsbescherming eigenlijk is.”

Met een vaccin bescherm je ook anderen

Hoe zit het inderdaad met die vaccins? Hoe werkt het precies? “Vaccinaties werken eigenlijk pas als een grote groep zich tegen de virussen laat beschermen,” vertelt Hans van Vliet. Hij is hoofd van het Rijksvaccinatie programma. Als je wordt ingeënt met een bepaald virus, dan wordt jouw afweer getraind. “Op het moment dat je dan besmet raakt met een virus, is je lichaam al voorbereid en daardoor word je minder ziek of helemaal niet.” Als steeds minder mensen een prik halen, dan komt ook de groepsbescherming in gevaar. Dat is het tweede doel van vaccineren. Als er dus genoeg mensen immuun zijn voor een ziekte of virus, dan kun je daarmee de verspreiding van die ziekte stoppen, dat heet groepsbescherming. Door een wereldwijde bestrijdingsprogramma is het pokkenvirus op die manier binnen dertien jaar helemaal uitgeroeid.

Zit er echt allemaal ‘chemische troep’ in een vaccin? Volgens Hans is een vaccin heel simpel opgedeeld. Het bestaat namelijk uit drie stoffen:

1. De stukjes van de bacterie of het virus waar je lichaam antistoffen tegen moet gaan maken.
2. Bewust toegevoegde stoffen om ervoor te zorgen dat het vaccin houdbaar is, niet klontert en het ook daadwerkelijk een afweer reactie oproept.
3. Reststoffen uit de productie, in heel kleine hoeveelheden. Dat kan DNA zijn omdat sommige virussen alleen gemaakt kunnen worden door ze te laten groeien in levende cellen.

“Geen DNA van embryo’s”

Zit er dus DNA van een foetus in de vaccins, zoals Naomi heeft gelezen? Het korte antwoord is nee. Hans: “In principe zit er geen DNA van embryo’s in de vaccins.” Maar hij weet wel waar dit verhaal vandaan komt. “Dit komt van het Rode Hond vaccin.” Volgens hem is dat vaccin ontwikkeld in een tijd dat we nog geen stamceltherapie hadden uitgevonden.

“Om een vaccin te maken, moet je een virus kweken. In het geval van het Rode Hond-virus kon dat virus alleen groeien in menselijke cellen.”

Doktoren hebben daar toen éénmalig de cellen van een foetus voor gebruikt, die al om een andere reden was geaborteerd. “Die cellen kunnen we nu oneindig delen, maar daar is ooit wel één keer abortusmateriaal voor gebruikt.” Hans benadrukt dat dit nu niet meer gebeurt en dat het vaccin zo goed wordt gezuiverd dat er bijna helemaal geen DNA-materiaal meer over is in het vaccin. Het is wat hem betreft ook wat overdreven om bang te zijn voor andermans DNA-materiaal. "Bij een bloedtransfusie krijg je gigantisch veel meer menselijk DNA binnen. En dat kan je lichaam heel goed afbreken.”

What about kwik?

Oké, en hoe zit het met andere giftige stoffen zoals kwik die in vaccins zouden zitten, zoals Naomi beweert? Ook dat verhaal klopt niet. In Nederland zit er geen kwik of een kwikverbinding in de vaccins. Bovendien vindt Hans dat we kritisch moeten kijken naar de hoeveelheid, niet naar de stof. “Stoffen worden gevaarlijk bij een grote hoeveelheid. Van te veel water in je lichaam ga je ook dood.” Maar waar komt dit verhaal over kwik dan vandaan? Dat heeft te maken met een systeem die vroeger in andere landen werd gebruikt. Daar stopten ze meerdere dosissen van een vaccin in één flesje. Elke keer dat er een dosis uit werd gehaald, liep je het risico dat er andere bacteriën bijkwamen. Om dat te voorkomen, werd er een kwikverbinding bij het vaccin gestopt. “Maar geen enkel vaccin uit het Rijksvaccinatieprogramma heeft ooit kwik gehad.”

"Je gaat niet dood van een vaccin”

Hans begrijpt dat ouders twijfelen als ze verkeerde informatie krijgen, en wil daarom benadrukken dat er geen enkel vaccin is in het Rijksvaccinatieprogramma waar iemand dood aan kan gaan. “Als dat zo is, dan zou het vaccin direct van de markt gehaald worden.” Het belangrijkste vindt Hans dat mensen weten dat het RIVM niet voor niets vaccineert.

"Als het niet nodig was geweest, dan waren we er allang mee gestopt. Maar er zijn nu nog steeds mensen die overlijden aan de ziektes waar wij voor vaccineren. Als je daarmee stopt, dan komt die ziekte terug.”

“Je brengt andere mensen in gevaar”

Terug naar Naomi. Eén van de redenen waarom zij de vaccinaties wantrouwt, is omdat ze vindt dat de overheid niet transparant is over wat er in de vaccins zit. Maar Mimouna en Marleen geven beiden bijsluiters mee aan ouders die twijfelen. Marleen: “Ik ben juist voor transparantie. Dus we kunnen de bijsluiter gewoon standaard bij een vaccin geven. Waarom niet?”

Om alle misinformatie uit de wereld te helpen, heeft de GGD haar digitale deuren geopend naar een Ouderchat, waar iedere ouder terecht kan met zijn of haar vragen. Ook is de GGD aan het onderzoeken wat de drempels en prikkels zijn voor het vaccineren. Met die informatie kunnen ze op maat gericht aanbod ontwikkelen zodat de vaccinatiegraad in Amsterdam verhoogd wordt. Tot die tijd kunnen ouders met al hun vragen al terecht bij de GGD. Lea: “Juist als ouders vragen hebben, kunnen zij bij de Ouder- en Kindteams in gesprek met experts om zich goed te laten informeren voordat ze een keuze maken.”

Het is volgens Marleen namelijk niet verkeerd dat ouders, zoals Naomi, kritisch zijn op de overheid. “Maar je moet wel nadenken over de gevolgen van jouw keuzes.” De jeugdverpleegkundige is zelf op dit moment zwanger. Zij wil niet dat haar pasgeboren baby’tje straks niet beschermd is tegen een eventuele kinkhoestuitbraak, omdat andere mensen de prik niet halen. “Je brengt andere mensen ook in gevaar.”

Naomi vindt juist dat iedereen daar zijn eigen keuze in moet maken. “Iedereen moet doen waar hij of zij zich het beste bij voelt. Maar ik ga het niet meer in mijn kinderen laten spuiten.” Toch weet de 36-jarige moeder van 3 kinderen dat ze een risico neemt.

“Laten we eerlijk zijn: ik vind het nog steeds onwijs spannend wat ik aan het doen ben, want ik neem een risico dat mijn kinderen een ziekte krijgen. Maar anders denk ik dat ze een risico zouden lopen op overlijden of schade door een vaccin."