Vijf jaar na dood George Floyd: heel veel excuses, maar nog steeds een toename in racisme

Moord op George Floyd

De 46-jarige George Floyd overleed op 25 mei 2020 nadat politieagent Derek Chauvin tijdens een arrestatie minutenlang zijn knie op zijn nek hield. Naast Chauvin drukten ook twee andere politieagenten op Floyds rug, terwijl een vierde agent omstanders op afstand hield. Ondanks dat Floyd meerdere malen aangaf niet te kunnen ademhalen, bleven de agenten op hem leunen.

De beelden van de arrestatie gingen wereldwijd viraal en zorgden voor een golf aan protesten tegen racisme en politiegeweld. "I can't breathe" werd de slogan van de Amerikaanse Black Lives Matter-beweging, verwijzend naar de woorden die Floyd uitsprak tijdens de dodelijk arrestatie.

Protesten in Nederland

In Nederland werden verschillende grote protesten georganiseerd, waarbij duizenden mensen samenkwamen om op te staan tegen racisme. Het hoogtepunt was natuurlijk de demonstratie op de Dam, waar zo'n vijftien à twintigduizend mensen naar Amsterdam kwamen om te protesteren. Voor het eerst werd in Nederland op grote schaal openlijk gesproken over racisme, ook vanuit de politiek. Zo erkende voormalig minister-president Mark Rutte in 2020 dat er inderdaad een structureel probleem van racisme in Nederland heerst.

Excuses vanuit gemeenten en regering

Sinds 2020 zijn er naar aanleiding van de protesten, maar ook de gesprekken over racisme en gelijkheid een heleboel excuses aangeboden. Zo hebben de verschillende gemeenten van Amsterdam tot aan Den Haag hun excuses aangeboden voor het slavernijverleden. Later boden ook Rutte (2022) en Koning Willem-Alexander (2023) hun excuses aan voor de betrokkenheid van Nederland bij de trans-Atlantische slavenhandel.

Daarnaast hebben verschillende instanties naar aanleiding van racisme hun excuses aangeboden. Zo heeft de belastingdienst zijn excuses aangeboden voor het toeslagenschandaal, waarbij vooral ouders van kleur onterecht beschuldigd werden van fraude. Ook het Ministerie van Buitenlandse Zaken maakte excuses voor institutioneel racisme nadat uit onderzoek bleek dat werknemers met hevige vormen van racisme te maken kregen.

Excuses vanuit de politie

Verschillende politiekorpsen hebben ook hun excuses aangeboden voor racisme binnen de organisaties. Deze excuses waren zowel een reactie op de BLM-beweging als op specifieke incidenten van racisme binnen de politie.

De landelijke politiekorps erkende dat er sprake was van structureel racisme binnen de organisatie en hebben regionale korpsen hun excuses aangeboden, nadat er racistische uitlatingen van politiemedewerkers naar buiten kwamen. Denk bijvoorbeeld aan medewerkers die racistische uitspraken op hun publieke sociale media deelden, maar ook intern via Whatsappgroepen.

Wat gebeurde er naast de excuses?

Na alle spijtbetuigingen werd er in 2022 een actieplan opgesteld om gelijke kansen op de arbeidsmarkt te bevorderen en discriminatie tegen te gaan. Werkgevers werden bijvoorbeeld beter geïnformeerd over diversiteit en gelijkheid. Ook wordt er meer gedaan om werknemers bewust te maken van hun rechten als het gaat om discriminatie.

Verder werd er een positie als Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) gecreëerd, een onafhankelijke regeringscommissaris die zou moeten bijdragen aan het tegengaan van discriminatie en racisme in Nederland. En hoewel de PVV in hun verkiezingsplan schreef dat deze coördinator "een ander baantje kan zoeken", zal het instituut in ieder geval tot 2029 nog blijven bestaan. Iets wat volgens de coördinator, Rabin Baldewsingh, nog hard nodig is omdat racisme en discriminatie in Europa en Nederland toeneemt.

Toename van racisme

De toename van racisme is ook terug te zien in het aantal meldingen van discriminatie in 2024. Hier zit namelijk een aanzienlijke stijging in. Nu zijn niet alle meldingen van discriminatie te koppelen aan racisme, maar blijkt uit het rapport van Rijksoverheid dat de meeste meldingen wel gaan om racisme. Zo zijn de meeste meldingen van discriminatie bij de politie, de nationale - en kinderombudsman gericht op 'herkomst'.

Daarnaast is er een opmars in conservatieve leiders over de hele wereld. Ook in Nederland is een rechts kabinet aan de macht, waardoor er meer ruimte dan voorheen lijkt te zijn voor racisme. Denk aan Thierry Baudets opmerking in de Tweede Kamer tijdens een debat over ontwikkelingshulp in de aan de Caribische eilanden, waarbij hij het kolonialisme verheerlijkte en sprak over "anti-westers en anti-blank beleid". En hoewel premier Dick Schoof van mening is dat er geen sprake van racisme is in de Tweede Kamer, sprak hij tijdens een debat over het incident met de Maccabi-supporters over "het integratieprobleem van islamitische jongeren". Ook PVV-leider Geert Wilders is niet bang om de stempel 'racist' te krijgen en deelt dan ook racistische opmerkingen via X.

Hoewel er veel excuses zijn gemaakt sinds de BLM-protesten in Nederland en er initiatieven zijn gestart, blijft racisme dus nog steeds een hardnekkig probleem. De blijvende actie en bewustwording hiervoor is vandaag de dag nog hard nodig.