Arnold (91) vertelt over de oorlog: "Ik besef dat ik nog geluk heb gehad"

Tegenwoordig hebben we natuurlijk allemaal social media en tv en kunnen we moeilijk om het nieuws heen, maar hoe kwam u er destijds achter dat de oorlog was begonnen?

"Ik hoorde het via de radio. Daar werd verteld waar in Nederland de Duitsers binnenkwamen. We voelden het allemaal wel al een beetje aankomen, omdat de Duitsers ook al in Oostenrijk waren."

Dat is natuurlijk wel heftig nieuws, wat ging er door u heen toen u het hoorde?

"Ik was elf jaar oud, dus eerlijk gezegd snapte ik er niet heel veel van. ‘Wat is oorlog eigenlijk?’, dacht ik toen."

Hebben uw ouders u toen uitgelegd wat er precies aan de hand was?

"Mijn vader ging naar Ypenburg, waar een vliegveld was waar de Duitsers landden. Hij wilde altijd overal met z’n neus bovenop zitten en ging daar dus kijken, maar daar had hij snel spijt van, want hij kwam met een broek vol stront thuis van de schrik. Ook hij had niet echt een idee wat oorlog eigenlijk precies inhield. Tegenwoordig kan je natuurlijk gewoon oorlogsfilms kijken en foto’s opzoeken, maar dat kon toen niet. Dus ze konden ook niet precies uitleggen wat ons stond te gebeuren."

Merkte u meteen verschil op straat en in uw leven na de aankondiging dat de oorlog was begonnen?

"De Duitsers kwamen natuurlijk in grote getalen binnen met auto’s en vliegtuigen, dus daar merkte je het aan. Voor de rest merkte ik niet meteen zo veel. Ik ben niet van Joodse afkomst, dus ik was voor de Duitsers geen doelwit, voor hen was het wel anders. Na een tijdje werden Nederlandse mannen wel meegenomen om in Duitsland te gaan werken. Mijn broer was een van die ‘mannen’, hij was toen zeventien jaar. Ik merkte echt dat het serieus was toen mijn zwager thuis joodse mensen opving in een ruimte onder de vloer. Hij had daar wat zand weggegraven en dekens neergelegd en daar doken ze onder."

Aan de ene kant lijkt me het prettig om jong te zijn in de tijd van de oorlog, omdat je dan misschien wat minder meekrijgt. Hoe heeft u dat beleefd op elfjarige leeftijd?

"Ik was natuurlijk wel bang. Ten eerste kwamen er ‘s nachts Engelse vliegtuigen overvliegen, om Duitsland te bombarderen. Het geluid van die vliegtuigen was heel hard en naar, dus ik lag wel echt bang in bed, kan ik me herinneren. Ook schoten de Duitsers in Rijswijk - waar ik woonde - de V1 af, dat was een soort vliegende bom. Die liet hier ook schade achter, wat bij mij een grote indruk achterliet."

Uw broer moest natuurlijk werken in Duitsland, maar heeft de oorlog voor uzelf consequenties gehad?

"Op een gegeven moment gingen we niet meer naar school, dus dat vond ik niet leuk. Gelukkig kon ik nog op straat spelen. Iets waar we wel veel last van hadden, was dat het kopen van eten veel lastiger ging dan normaal. Het eten was op een gegeven moment schaars, dus kreeg je voedselbonnen. Ik had wel geluk dat mijn vader in de wijnhandel zat, want zijn jenever bracht wel wat op. Dat ging mijn moeder dan ruilen bij bijvoorbeeld de slager voor vlees. In de hongerwinter, het laatste jaar van de oorlog, was het wel echt vreselijk. We aten toen tulpenbollen. Ik besef wel dat ik nog geluk heb gehad, mijn vrouw mocht van haar ouders bijna nooit het huis uit, alleen voor boodschappen. Zij zag haar vriendinnetjes en familie bijna niet."

Als ik mijn vrienden of familie mis, pak ik gelijk mijn telefoon en stuur ik een berichtje. Dat kon natuurlijk in de oorlogstijd niet. Hoe onderhield u dat contact toen?

"Ik ging gewoon naar mijn vrienden toe als ik ze wilde zien en we speelden op straat. Overdag kon dit gewoon, ‘s avonds mochten we door de avondklok die de Duitsers hadden opgesteld absoluut niet naar buiten. Als je dat wel deed, werd je opgepakt en in de cel gestopt. In de avond was er ook een verduisteringsplicht. ‘s Avonds mocht er geen licht zichtbaar zijn op straat, omdat de Geallieerde vliegtuigen dan niet konden zien of ze boven een stad vlogen waar ze bommen wilden lossen. Alle ramen van huizen waren helemaal potdicht geplakt, zodat er geen straaltje licht naar buiten kwam."

In deze coronatijd mogen we natuurlijk het huis bijna niet uit en gelden er strenge maatregelen. Er zijn zelfs ouderen die deze situatie erger vinden dan de oorlogstijd. Wat vindt u daarvan?

"Het was toch heel anders. Ik weet niet hoe ik het uit moet leggen, maar toen hoefde je natuurlijk geen 1,5 meter afstand te houden. Toen had je elkaar juist nodig. Ik vind de oorlog en de situatie van nu niet te vergelijken."

Ik kan me voorstellen dat dat moment van vrijheid toen de oorlog voorbij was heel fijn moet hebben gevoeld. Wat heeft u als eerste gedaan toen Nederland bevrijd was?

"Feesten, feesten en nog eens feesten! Toen de oorlog afgelopen was, was ik zestien. Ik maakte toen alles wat beter mee dan toen de oorlog begon. Er waren allemaal straatfeesten, er werden grammofoonplaten gedraaid en iedereen was aan het hossen. Dansen kende je niet, want dat had je nooit geleerd."

Niet voor iedereen in Nederland waren die feestjes leuk. In films heb ik gezien dat Nederlandse vrouwen die met Duitse soldaten gingen op die feesten werden vernederd. Heeft u dat ook gezien en wat vond u ervan?

"Jazeker, wij noemde dat moffenhoeren. Die werden direct na de oorlog opgepakt en een paar dagen op een kar gezet. Op die kar werden ze kaalgeschoren en reden ze rond, zodat iedereen kon zien wat ze gedaan hadden. Ik vond dat heel erg twee kanten hebben. Aan de ene kant vond ik het schitterend, omdat ze het in mijn ogen wel verdiend hadden. Aan de andere kant zag het er heel zielig uit en voelde ik ook wel iets van medeleven. Ik denk dat de meeste van die moffenhoeren het echt niet voor de lol deden, maar omdat ze echt honger hadden. Honger doet gekke dingen met een mens."

Werd het leven na afloop van alle feesten meteen weer als voor de oorlog of ging dat geleidelijk?

"Het grootste verschil wat ik gelijk merkte is dat je weer vrijuit kon praten. Hoe raar het ook klinkt. Ik hield bijvoorbeeld echt wel mijn mond over de joden die bij mijn zwager ondergedoken zaten, je wist natuurlijk niet wie een verrader was. De avondklok werd ook gelijk opgeheven toen de oorlog voorbij was. Verder ging het wel geleidelijk. Nederland had natuurlijk een grote klappen gehad door de oorlog, op verschillende gebieden."

U zegt zelf wel eens dat u zich veel kleine dingen uit de oorlog niet kunt herinneren. Wat is het bijzonderste wat u tijdens de oorlog heeft meegemaakt en u altijd is bijgebleven?

"Het bijzonderste was het moment dat mijn broer terugkwam uit Duitsland. Ik heb me het heel erg aangetrokken dat hij weg was, ik weet nog dat ik op school kwam en dat ik gewoon begon te huilen. Het moment dat hij terugkwam was daarom extra bijzonder. We hadden toen feest in de straat en mijn moeder zei: ‘Ik feest niet mee voordat mijn kind thuiskomt.’ Het was heel toevallig, maar even nadat ze dat zei kwam hij aanlopen. Ik kan me dat nog herinneren als de dag van gisteren."

Deze Bevrijdingsdag gaat natuurlijk heel anders verlopen dan andere jaren, toen we onze vrijheid uitgebreid konden vieren met vrienden en familie, op een festival met een drankje in de hand. Door mijn opa’s verhaal ben ik toch extra dankbaar voor de vrijheid die we vandaag de dag allemaal hebben, ondanks de coronasituatie.