Max heeft last van slaapverlamming: "Soms heb ik het gevoel dat ik doodga"

Suizen en schimmen

De eerste keer dat Max te maken kreeg met slaapverlamming, was hij twaalf jaar oud. "Ik lag in mijn bed en vlak voordat ik in slaap viel, hoorde ik hele harden suizen in mijn oren. Dat ging gepaard met een heel apart gevoel door mijn lichaam." In eerste instantie haperde het geluid, maar toen de suis constant werd, kreeg Max het gevoel dat hij ergens in viel waar hij niet meer uit kon komen. "Het was een hele enge ervaring, want voor mijn gevoel was ik nog wakker."

Max probeerde om hulp te roepen, maar dat ging niet. "Je denkt wel echt dat je schreeuwt en om je heen slaat, maar eigenlijk gebeurt er niks." Ondertussen zag hij allerlei enge dingen. "Ik zag de deuren klapperen en er kwamen zwarte schimmen uit de muren en het plafond. Ook had ik het gevoel dat er een demoonachtig wezen op mijn borst zat, waardoor ik geen adem kon halen."

Niet meer durven slapen

Een lange tijd bleef het bij die ene ervaring die hij als kind had, tot Max in dienst ging bij defensie en op een kazerne kwam te wonen. "Toen kreeg ik het weer en ook steeds vaker. Op een gegeven moment had ik het wel tien keer per week." Dat zorgde ervoor dat hij niet meer durfde te gaan slapen. "Soms had ik het gevoel dat ik doodging."

Impact

Ook Kimberley heeft sinds kinds af aan regelmatig last van slaapverlamming. Inmiddels heeft ze er nog ongeveer één keer per week last van, maar ze heeft ook periodes gehad waarin zo'n slaapverlamming bijna elke dag voorkwam. Dat had (en heeft) een grote impact op haar leven: "Ik heb vaak het gevoel dat ik geen volledige nachtrust heb gehad." Doordat Kimberley haar slaap soms uitstelt, is haar ritme flink verstoord: "Ik heb een tijd gehad dat ik hele heftige beelden zag en het gevoel had dat er allemaal nare dingen om me heen gebeurde. Toen wilde ik liever niet gaan slapen. Daardoor is mijn slaapritme verpest."

Kimberley woont alleen en geeft aan dat dat best naar is tijdens en na een slaapverlamming. Ze belt daarom regelmatig haar vriendinnen op als ze weer een heftige slaapverlamming heeft meegemaakt. "Ik moet het kwijt, anders blijf ik in die negatieve vibe."

Aan voelen komen

Er zijn twee momenten waarop slaapverlamming kan optreden: net voordat je in slaap valt of net als je wakker wordt. Zowel Max als Kimberley kunnen een slaapverlamming aan voelen komen op het moment dat ze bijna in slaap vallen. Bij allebei gebeurt het meestal wanneer ze op hun rug liggen. "Ik probeer me dan om te draaien, maar vaak is het al te laat", zegt Max. Kimberley vermijdt het slapen soms helemaal. "Wat ook niet goed is, want door vermoeidheid kun je juist slaapverlamming krijgen. Het is eigenlijk een vicieuze cirkel waar je in terechtkomt."

Therapiesessie met jezelf

De 26-jarige Clementine heeft een hele andere manier gevonden om te dealen met haar wekelijks terugkerende slaapverlammingen. Tijdens de slaapverlammingen ervaart ze net als Kimberley en Max vaak hallucinaties. Ze ziet dan allerlei enge gedaantes of heeft het gevoel uit zichzelf te treden, waardoor ze zichzelf van een afstandje kan bekijken. Soms spelen zich dan verschillende scènes af die zijn gebaseerd op gebeurtenissen uit haar verleden. "Het zijn meestal trauma's waarmee ik nog niet heb gedeald."

Inmiddels weet Clementine een beetje hoe ze met de slaapverlammingen om moet gaan. Voor haar is het het beste om rustig door te blijven ademen en zich eraan over te geven. "Een keer zag ik bijvoorbeeld mezelf levend in een lijkenzak liggen. In plaats van daartegen te vechten, liet ik mezelf 'doodgaan'. Daardoor werd ik weer wakker."

Voor Clementine, die de situatie positief wil benaderen, voelen de slaapverlammingen als een soort manier om met haar trauma's te dealen. "Ik zie het als een soort rare therapiesessie met mezelf." Dat betekent natuurlijk niet dat het een pretje is. "Het duurt soms uren voordat ik weer ben bijgekomen. Je lichaam is helemaal verstijfd en je brein moet zich weer aanpassen."

Mystieks

Ook Max ervaart regelmatig dat hij 'uit zijn lichaam treedt'. "Ze zeggen dat het een soort hallucinatie is, maar het voelt zo echt, dat ik daaraan twijfel." Max ziet slaapverlamming dan ook als iets spiritueels. "Het is een beetje zoals met mediteren, dan kun je ook in een andere dimensie komen." Wat hij vooral opvallend vindt, is dat zoveel mensen precies hetzelfde zien tijdens een slaapverlamming, zoals het demoonachtige wezen.

Kimberley denkt ook dat slaapverlamming meer is dan alleen een slaapprobleem. "Ik ben heel nuchter en geloof niet in geesten, maar het hebben van slaapverlamming brengt mij op andere gedachtes." Zo vraagt ze zich regelmatig af of ze dan in een soort parallel universum is. "Zolang je niet weet wat het is, gaat je fantasie op de vrije loop. Je wil gewoon een verklaring vinden."

Hulp zoeken

Clementine en Kimberley zijn nooit met hun slaapproblemen bij de huisarts geweest. Max wel, maar daar had hij niet zoveel aan: "Ik ben wel naar de huisarts geweest, maar toen werd er gezegd dat er weinig aan gedaan kan worden. Hij zei ook dat hij mij medicijnen kon geven, maar dat waren dezelfde medicijnen die worden gebruikt bij schizofrenie. Toen dacht ik: nou, laat maar." Ook Kimberley kan geen behandeling vinden die bij haar past, daarom doet ze vooral zelf veel research. Ze vindt het raar dat er zo weinig aandacht is voor een probleem dat al zo lang bestaat. "Ik lees er de laatste tijd wel steeds vaker over, maar dat zijn vaak ervaringen van mensen die het een paar keer hebben meegemaakt. Niet over mensen die er zo vaak last van hebben als ik." Volgens haar is het verschil tussen die twee groot. "Als je het een keer hebt gehad, herken je wel het gevoel, maar niet de nasleep ervan. Dat je er dagelijks mee bezig bent, dat is wel even wat anders."

Weinig bekend

Als je op het internet informatie zoekt over slaapverlamming, lijkt het alsof er maar weinig over bekend is. Hoe dat komt? "Het is natuurlijk niet makkelijk te onderzoeken, want mensen hebben het niet elke nacht en je kan iemand niet dagenlang in een MRI-scanner leggen", vertelt arts-somnoloog Sebastiaan Overeem van Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe. "Toch weet de wetenschap er wel degelijk wat over."

Overeem legt uit dat slaapverlammingen gebeuren rondom de REM-slaap, de fase van je slaap waarin je droomt. "Het in slaap vallen is een bijzonder moment, je brein moet ineens schakelen van wakker naar in slaap zijn." Om die schakeling te maken moet je lichaam allerlei systemen omzetten. "Je gevoelssysteem moet naar beneden, je spieren moeten worden uitgezet om te voorkomen dat je je dromen daadwerkelijk gaat uitvoeren." Normaal gesproken gebeuren deze schakelingen allemaal tegelijkertijd, maar bij een slaapverlamming niet. "Eigenlijk treedt de spierverlamming op het verkeerde moment op. Het gaat per ongeluk aan als je nog wakker bent."

Ook het welbekende gevoel dat er iets op je borst zit, is volgens Overeem te verklaren. "Mogelijk komt dat gevoel doordat al je spieren verlamd zijn, ook de spieren die je normaal gesproken gebruikt als je diep inademt. Dat is waarschijnlijk de reden dat je een benauwd gevoel hebt of dat het lijkt alsof er iets op de borst drukt." En die schimmen en gedaantes die mensen vaak zien? "Die hallucinaties en beelden hebben met de droomslaap te maken. Je begint eigenlijk met dromen als je nog niet in slaap bent en daardoor lijkt het een stuk echter."

Beter

Met Max gaat het momenteel een stuk beter. Meestal heeft hij nog maar één keer per week een slaapverlamming. Zelf denkt hij dat het te maken heeft met zijn gebruik van psychedelica. "Ik microdoseer af en toe met truffels." Max begon daar eigenlijk mee voor een creatieve boost, maar merkte toevallig dat hij daardoor ook minder last had van slaapverlammingen.

Max, die producer en songwriter is, schreef onlangs een track over zijn ervaringen met slaapverlammingen. De track komt binnenkort op zijn eerste eigen plaat te staan. Op social media deelde hij alvast een sneak preview en daardoor is hij met veel andere lotgenoten in contact gekomen. "Ik kreeg op social media heel veel reacties van mensen die het ook hebben."

Hulp

Er zijn weldegelijk dingen die je kunt doen als de slaapverlamming echt heel vaak optreedt, vertelt arts-somnoloog Overeem. "Voor sommige mensen lost het al veel op door er meer over uitgelegd te krijgen en te weten dat het niet gevaarlijk is." Op het moment dat de slaapverlammingen toch problematisch blijven, kun je worden doorverwezen naar een slaapcentrum. Daar kun je terecht voor basistips om het inslaapproces soepeler te laten verlopen of om slaaptherapie te krijgen. In zeer ernstige gevallen is medicatie nog een laatste optie.