Wanneer je stage een hel is: "Ik kwam huilend thuis"

Stagemisbruik in de zorg

Toen FunX vorige maand schreef over het FNV-meldpunt van stagemisbruik in de zorg, kwamen daar honderden reacties van mensen die een helse stage achter de rug hadden in deze sector. Zo ook Bente (24), die regelmatig aan haar lot werd overgelaten: "Ik heb wel eens in m'n eentje op een hele groep mensen gestaan, terwijl ik helemaal geen verantwoordelijkheid had. Zo mocht ik bijvoorbeeld geen medicatie geven. Toen is het een keer geëscaleerd: een man werd agressief en daar stond ik dan." Sommige studenten stopten door deze ervaringen met hun opleiding of raakten zelfs overspannen.

Verhalen zoals die van Bente zijn niet zeldzaam. Dat stagiairs in de zorg vaak worden ingezet als volwaardige medewerkers in plaats van studenten, heeft veel te maken met het grote personeelstekort in ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en andere gezondheidsinstellingen. Zo waren er eind 2019 maar liefst 39.000 (!) openstaande vacatures volgens cijfers van het CBS.

De koffiehaler

Stagemisbruik kan inhouden dat in dat je in je eentje de toko moet runnen, maar het kan ook betekenen dat je alle vervelende klusjes moet opknappen. Dat laatste was het geval bij Darshinique (21). Ze was zeventien toen ze fulltime stage liep bij een overkoepelende gezondheidsinstelling. Stagevergoeding ontving ze niet. "Ik deed een opleiding Marketingcommunicatie, dus ik verwachtte betrokken te worden bij marketingtaken." Dat bleek helaas niet het geval. Tijdens het sollicitatieproces werden allerlei dingen benoemd waar ze later niks van heeft teruggezien.

"Eerst begon het met hetgeen waar elke stagiair goed voor lijkt te zijn: koffie en thee zetten." Na vele tochtjes naar het koffiezetapparaat besloot Darshinique te vragen of er niet iets anders was dat ze kon doen. "Iemand zei: 'je kan beneden wel het archief opruimen!' Ik kwam toen in zo'n kelder terecht waar allemaal oud voorlichtingsmateriaal lag. En dan ben ik ook nog eens allergisch voor stof!"

'We verzinnen wel iets'

Darshinique besloot bij haar begeleiders aan te geven dat dit niet de taken waren waarvoor ze was gekomen. "Ze zeiden: 'je hebt wel gelijk, maar we hebben niet echt ander werk. We zullen wel iets verzinnen.' Toen kreeg ik van die domme taken, zoals driehonderd telefoonnummers controleren." In de laatste week mocht ze een keer mee naar een congres, maar daar bleef het bij. Darshinique besloot haar stageperiode van tien weken maar gewoon uit te zitten. Dat was ook wat haar begeleider vanuit school haar adviseerde. "Het was te laat om nog een andere stage te regelen."

Stagiair(e) of assistent?

Stagemisbruik komt niet alleen in de Zorg & Welzijn-sector voor. Zo was ook Samira's* (21) stage alles behalve wat ze ervan gehoopt had. Zij liep een paar jaar geleden stage als directie secretaresse bij een stichting voor alleenstaande moeders. Althans, dat dacht ze. Want al vanaf dag één merkte ze dat ze werd ingezet als persoonlijke assistent. "Ik moest de prullenbak grondig schoonmaken, de telefoon van mijn leidinggevende uit haar tas pakken (terwijl die naast haar lag) en naar de parkeermeter rennen om er geld in te gooien."

De manier waarop er met haar werd omgegaan, was voor Samira zo vervelend, dat ze er al snel emotioneel doorheen zat. Ze vond het moeilijk om er op de eerste dag al wat van te zeggen. "Ik slikte het maar en dan klaagde ik thuis bij mijn ouders."

Huilend naar huis

Samira had al snel door dat dit niet was hoe een stage hoorde te gaan. "Na de eerste dag kwam ik huilend thuis. De tweede dag heb ik mijn pauze huilend een vriendin opgebeld en op de derde dag werd ik wakker met buikpijn. Dat was ook gelijk mijn laatste dag daar." Ze stuurde een mail naar zowel het bedrijf als de school met daarin haar klachten. Daarmee diende ze ook meteen haar ontslag in. Een reactie vanuit het bedrijf is daar nooit op gekomen en ook haar school heeft geen actie ondernomen. "Mijn docent vond ik dat me aan het aanstellen was en zei dat ik gewoon moest doorbijten."

Burn-out

Yasmina* (24) heeft juist wel veel van haar stage geleerd. Iets té veel, want ze kreeg zo veel hooi op haar vork dat ze er een burn-out aan overhield. Als studente Maatschappelijk Werk en Dienstverlening liep ze fulltime stage bij een organisatie van de gemeente, waar ze jongeren aan een baan hielp. "Na een week moest ik al goed genoeg zijn om het zelfstandig te doen. We moesten eigenlijk alles doen wat alle vaste medewerkers ook doen. Daar leer je veel van, maar je stond wel echt onder grote druk."

Yasmina moest een project opzetten. Dat ging zo goed, dat het uiteindelijk werd toegepast en nog steeds wordt gebruikt. "Ik las later in m'n schoolboeken dat een stagiair(e) dat soort dingen helemaal niet hoort te doen, omdat je nog niet gekwalificeerd genoeg bent om projecten op te zetten die echt gebruikt worden." Bij haar stagebedrijf gaf ze aan dat het eigenlijk niet mocht wat ze deed, omdat het onverantwoordelijk was. "Het boeide ze niet zoveel. Ze zeiden dat mijn werk gecontroleerd was, terwijl dat niet zo was. School zei: 'doe maar zoveel je kunt. Daar leer je van.'"

'Goed voor je competenties'

Als stagiair(e) kan het eng zijn om je uit te spreken over de dingen waar je ontevreden over bent. Zeker als je net zoals Yasmina te horen krijgt 'dat je het toch wel kan' en 'dat het goed is voor je competenties'. "Ik wilde heel graag die stage halen. Ik dacht: ik wil hier een voldoende voor, dus ik houd gewoon m'n bek", vertelt ze. Toen kwam er een punt waarop het mis ging. Ze werd gekoppeld aan een groep jongeren, maar dat bleek uiteindelijk een te zware case te zijn: "Ik kreeg met psycho mensen te maken. Toen is er wel aan de rem getrokken."

Wat mag wel en wat mag niet?

Het is heel vervelend als je elke dag met tegenzin naar je stage gaat, maar wanneer heb je nu echt recht tot klagen? Waar moet een stage volgens de wet aan voldoen en wat mag een stagebedrijf allemaal wel en niet? De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) stelt: "Vaak is een stage onderdeel van een opleiding, maar ook zonder een opleiding kan er stage worden gelopen. Een stage biedt studenten, leerlingen en starters op de arbeidsmarkt de mogelijkheid om in een arbeidsomgeving te leren en ervaring op te doen. De werkzaamheden zijn van bijkomende aard."

Verder heb je als stagiair(e) de volgende rechten: de werkgever is verantwoordelijk voor jouw veiligheid en gezondheid, de werkgever maakt afspraken met je school over jouw werkzaamheden en er moet sprake zijn van een leerplan met leerdoelen en begeleiding vanuit het bedrijf.

En hoe zit het met stagevergoeding?

Hoe lullig het ook voelt, een werkgever is niet verplicht om een stagiair(e) te betalen. Het mag, maar dan mag de werkgever zelf het bedrag bepalen. Er is geen wettelijk minimumbedrag. Jongerenbond FNV Jong stelt dat een redelijke stagevergoeding tussen de €250 en €350 ligt, maar dat verschilt per opleidingsniveau, studiejaar en werkervaring.

De regels rondom stagevergoeding liggen anders wanneer jouw stagebedrijf je eigenlijk gewoon keihard laat werken in plaats van iets laat leren. Als stagiair mag je tenslotte geen volwaardige werknemer vervangen. Zijn jouw stagewerkzaamheden wel vooral gericht op werken in plaats van leren? Dan werk je volgens een normale arbeidsovereenkomst en heb je dus wél recht op het wettelijk minimumloon. Als je werkgever zich hier niet aan houdt, kan de Inspectie SZW hier een boete voor geven wegens stagemisbruik. Je kunt hier een melding van maken via dit online meldformulier.

Rapport

Het FNV-meldpunt, waar Zorg & Welzijn-studenten hun stageklachten konden indienen, is inmiddels gesloten. Volgende week wordt er een rapport gepubliceerd met de resultaten van de honderden meldingen die zijn binnengekomen. "De meldingen die we tot nu toe hebben ontvangen, gaan vooral over leerlingen die geen tot weinig begeleiding krijgen, als volledige werkkracht worden ingezet en handelingen moeten verrichten waartoe ze nog niet bevoegd zijn", aldus FNV. De vakbond wil uiteindelijk met werkgevers in gesprek gaan en de misstanden oplossen.

Tips

Moet je zelf binnenkort stage lopen en ben je bang om ook in zo'n horrorstage te belanden? Hieronder vind je een paar tips waarmee de kans op een fijne en leerzame stage een stuk groter wordt:

• Zorg dat je vanaf het eerste moment al duidelijk maakt wat je van de stage verwacht. Check goed of die verwachtingen overeenkomen met welk beeld het bedrijf van een stage heeft. Samira: "Ik let heel erg op de manier waarop ze in het gesprek al tegen me praten. Ik vind het belangrijk dat dat aardig en respectvol is."
• Stel van tevoren een contract op met je stagebedrijf. Zoals FunX-dj Eva al tipte in WorX: "Maak duidelijke afspraken met school én het bedrijf over je doelen en werkzaamheden."
• Merk je dat je taken krijgt die te hoog gegrepen zijn? Kaart het aan en zorg dat je een studiehandleiding of soortgelijk plan hebt waar je op terug kan vallen. Yasmina: "Als je zelf al weet waar je staat en waar je naartoe wilt werken, kunnen ze niet van je profiteren."
• Ben je begonnen met je stage maar is het niet uitdagend genoeg? Neem zelf initiatief. Darshinique: "Vraag aan school extra opdrachten mocht er vanuit het bedrijf niks komen. En in plaats van verwachten dat zij jou iets bieden, vraag wat jij hen als student kan bieden. Laat niets afhangen van anderen!"

*In verband met privacy zijn deze namen gefingeerd. De echte namen zijn bekend bij de redactie.

- In 'FunX Beseft' bespreekt FunX actuele, culturele en lifestyle topics die jouw aandacht verdienen. Een groter bewustzijn voor de generatie van nu -